Emekli olmak isteyenlere uzmanından rehber niteliğinde tavsiyeler

Emekli olacakların başvuru yaparken veya günlerini hesaplarken bilinçli olmaları kendilerine hayati katkılar sağlıyor.

Emekli olmak, insan hayatında önemli bir dönüşümü beraberinde getiriyor. Emekli olmak hayat için önemli bir aşama da olsa mevzuatın karışıklığı ve sık sık değişikliğe gidilmesi iyi bir planlamayı zorunlu kılıyor.

Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Finans Komisyonu Başkanı ve Ekonomist Dr. Selçuk Gülten, Ensonhaber'e emekli olmak isteyenlerin bilmesi gerekenlerle ilgili bilgi verdi.

EMEKLİLİK PLANLAMASI NASIL YAPILIR?

Selçuk Gülten, yaptığı açıklamada insanların mevzuata iyi bilmediği için çeşitli hak kayıplarına uğrayabildiğini, hatta emekli olması gereken tarihten çok sonra emekli maaşı alabildiğini belirterek şu açıklamalarda bulundu:

Emeklilik planlaması nasıl yapılır? Öncelikle e-Devlet'te "çalışma hayatım" bölümünde ihtiyaç duyabileceğiniz tüm bilgilerin olduğunu bilmelisiniz. Türkiye’de emekli olabilmeniz, çalışma şeklinize, ödediğiniz prim gün sayısına ve yaş kriterine bağlıdır.

YENİ EMEKLİ OLACAKLAR İÇİN KILAVUZ BİLGİLER:

Ekonomist Dr. Selçuk Gülten'in yeni emekli olacaklara "yol gösterici" niteliğindeki bilgi ve tavsiyeleri:

KİM SSK, KİM BAĞKUR, KİM EMEKLİ SANDIĞI KAPSAMINDA?

Eski adıyla SSK’lı yani bir ücret karşılığında maaşlı olarak çalışanlar yeni kanuni adlandırma da 4A kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Eski adıyla Bağkur'lu sayılanlar yani bir iş yerini kendi adına işletenler, esnaf veya şirket sahipleri ise 4B kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Eski adıyla Emekli Sandığı kapsamında yani devlet memuru olarak çalışanlar ise 4C kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar.

EMEKLİ OLMANIN ÜÇ ŞARTI

Normal şartlarda emekli olabilmemiz için 4A, 4B veya 4C sigortalısı olup olmadığınıza bağlı olarak üç şartı aynı anda sağlamanız gerekmektedir. Bunlar;

1-Sigortalılık süresi (İlk sigortalı olduğunuz tarih ile emekli olduğunuz tarih arasında geçmesi gereken minimum süre)

2-Prim Gün Sayısı (Ödemiş olmanız gereken minimum prim gün sayısı)

3-Yaş (Emekli olmanız için gereken minimum yaş)

İŞE GİRİŞ TARİHİNİN ÖNEMİ

Sigortalılık süresinin hesaplanmasında emeklilik için ilk işe giriş tarihiniz çok önemlidir. Esas olarak o tarihte geçerli olan kanunların hükmüne ve şartlarına göre emekli olacaksınız demektir. Askerlik tarihiniz işe giriş yaptığınız tarihten önce ise askerlik borçlanması yaparak işe giriş tarihini geriye çekebilirsiniz. Bu durum sizin emeklilikte avantajlı olmanızı sağlayabilir. Mevzuatımızda doğum borçlanması işe giriş tarihini geriye çekmemektedir. Ayrıca staj yapılan süre, aday çırak veya çıraklık süreler sigortalı olsanız bile ilk işe giriş tarihiz olarak kabul edilmemektedir. Benzer şekilde 18 yaşını doldurmadan çalıştığınız sürelerde ilk işe giriş tarihiniz olarak kabul edilmemektedir.

PRİM GÜN SAYISI

Prim gün sayısının emeklilik için gerekli olan sayıyı aştığında ülkemizdeki mevzuata göre daha yüksek maaş alamamaktasınız. Hatta emekli maaşınızın düşmesine bile neden olabilir. Bu nedenle prim gün sayısını planlamak emeklilik için kritik önemdedir. 1999 yılında yapılan bir kanunun değişikliği ile, emeklilik için gerekli prim günü sayısı 5 bin günden 7 bin güne çıkarıldı.

Emekli olabilmek için belirli bir prim gün sayısını tamamlamak gerekir. Bu bilgiye e-Devlet üzerinden “Ne zaman emekli olabilirim” bölümünden ulaşılabilir.

ÇALIŞMA GÜNÜNDE KADIN VE ERKEK FARKI

Genel olarak, günümüzde itibariyle erkekler için emeklilikte gereken prim miktarı, 7 bin 200 gündür. Kadınlar için ise 7 bin 200 gün 2028'den itibaren ise bu süreler 9 bin gün olacaktır. 08 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar için kademeli prim gün sayısı belirlenmiştir.

ASKERLİK BORÇLANMASI

Askerlik borçlanması, askerlik görevini ifa etmiş olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının askerlik sürelerini prim gün sayılarına eklemelerini sağlamaktadır. Böylece eksik prim gün sayısını tamamlayarak emekli olabilirsiniz. Ancak askerlik yaptığınız süre ile sizin emeklilik için ihtiyaç duyduğunuz prim gün sayısı önemlidir. Fazla prim ödemeniz veya fazladan borçlanma yapmamanız önerilir.

DOĞUM BORÇLANMASI

Doğum borçlanması, doğumdan sonraki en fazla iki yıllık süre için yapılabilir. Her doğumda en fazla 720 günlük süre borçlanılabilir. Bu sürenin üzerinde doğum borçlanması yapılamaz. Doğum borçlanmasında da emekli olmak için gereken prim süresini dikkate almak gerekir. Fazla prim ödemeniz veya fazladan borçlanma yapmamanız önerilir.

PRİM GÜN SAYINIZ EKSİKSE

Emeklilik için gerekli prim gün sayısı eksik olanlar çeşitli süreleri borçlanarak prim gün sayısı kazanabilmektedirler. Bunlar;

A) Askerlik Borçlanması

B) Doğum Borçlanması

C) Yurtdışı Borçlanması

D) Ücretsiz İzin Sürelerinin Borçlanılması

E) Tutuklulukta Geçen Sürelerin Borçlanılması

F) Doktora veya Tıpta Uzmanlık Sürelerinin Borçlanılması

G) Ücretli Öğretmenlikte Geçen Sürelerin Borçlanılması

H) Kısmi Süreli Çalışanların Borçlanması

FARKLI KURUMLARIN PRİMLERİNİ EŞİTLEME

Bağkur prim eşitleme, Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi içinde yer alan BAĞ-KUR sigortalıları için planlanan prim gün sayısı indirimine ilişkin düzenleme yapılması beklentisidir. Seçimlerde vaat olarak sunulan bu durumun gerçekleşme ihtimali yüksektir. Planlanan bu yasa değişikliği ile Bağkur ve SSK (4B ve 4A) sigortalıları arasındaki prim gün sayısı farkını eşitlemeyi amaçlamaktadır. Şu anda, Bağkur (4B) sigortalıları için emeklilikte gereken prim gün sayısı 9 bin iken, SSK sigortalıları için bu sayı 7 bin 200 hatta pek çok sigortalı yönünden 5 bin 900’ dür. Eşitleme düzenlemesi ile Bağkur (4B) sigortalılarının emeklilik için gereken prim gün sayısının 7 bin 200’e düşürülmesi hedeflenmektedir.

YILLARA GÖRE EMEKLİLİK ŞARTI

1 Mayıs 2008 tarihinden sonra sigortalı olanlar için emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 olarak belirlenmiştir. İlk işe giriş tarihinize bağlı olarak emeklilik için gerekli olan yaş belirlenmektedir. İlk işe giriş tarihinden sonra yapılan yaş düzeltmeleri, yaş değişiklikleri, kural olarak emeklilik hesaplamalarında dikkate alınmaz. 08.09.1999 tarihinden önce işe girişi olan sigortalılar için kademeli yaş düzenlemesi yapılmıştır.

BİRDEN FAZLA KURUMDAN SİGORTALI OLANLAR

4A, 4B veya 4C kapsamında birden çok sigortalılığı olanlar için emeklilik statüsünün belirlenmesi önemlidir. Sigortalıların hangi statüden emekli olacaklarının belirlenmesinde son 7 yıllık fiili hizmet (360 x 7 = 2520 gün) süresi esas alınmaktadır. Son 1.261 gün prim ödemesi yapılan sigorta kolundan emekli olunur. 1 Ekim 2008 sonrasında ise yedi yıl şartı kaldırıldı. 1 Ekim 2008 sonrası sigortalı olanlar birden fazla statüye tabi sigortalı olmaları halinde hangisinde en çok süreyi geçirmişlerse o statüden emekli olacakları hükme bağlanmıştır.

Sigortalılığı süresince hem 4A hem 4B hem de 4C prim ödemesi olanlarda ise 1.261 gün şartı aranmaz. Bu üç kurumdan hangi statü altında geçirilen süreler daha fazla ise o statüden emekli olunması esastır. Bu şekilde üç kuruma prim ödemesi olan kişinin sigortalılık süreleri renklendirilir ve hangi renk daha fazla ise o rengin temsil ettiği statüden emekli olacağı kabul edilir.

2024 İLA 2025'TE EMEKLİ OLACAKLAR ARASINDAKİ FARK

2024 yılında emekli olanlar, 2025 yılına göre yüzde 30-36 daha fazla aylık alacaklardır. 2024 yılında yüzde 44'lük enflasyon olması durumunda yaklaşık yüzde 30'luk farka yol açacak ve 2025 yılında emekli olanların kök aylığı daha düşük çıkacaktır. Bu sebeple şartları taşımanız halinde erken emekli olmanız sizin için çok daha faydalı olabilir. Yaşlılık aylığının bağlanmasında kritik nokta başvuru tarihidir.

E-Devlet üzerinden başvuru yapacağınız tarihi takip eden ay başından itibaren emeklilik maaşı almaya hak kazanacaksınız. Yani kasım ayı içerisinde başvuru yaparsanız 1 Aralık ayından itibaren emekli maaşı almaya hak kazanırsınız.

EMEKLİLİK BAŞVURUSU VE TAKİBİ

E-Devlet’ten emeklilik başvurusu yapmadan önce ilk yapmanız gereken işten ayrılmak, 4A sigortalılığınızı emeklilik nedeniyle sona erdirmektir. Emeklilik nedeniyle istifa dilekçenizi verip işten çıkış belgenizi aldığınız takdirde emeklilik başvurunuzu yapmaya hazırsınız. E-Devlet’ten işlemlerinizi başlatmak için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:

E-Devlet giriş ekranını açın. Arama kısmına aylık, emekli ve gelir kelimelerinden herhangi birini yazın, çıkan sonuçlardan ‘Gelir, Aylık, Ödenek Talep Belgesinin Verilmesi’ bağlantısına tıklayın.

Çıkan ekranda ‘Yeni Başvuru’ butonuna tıklayın ve ‘Tahsis Talep Türü’ sekmesinden “Yaşlılık Aylığı” ifadesini seçin.

‘Sigortalı Türü’ sekmesinde yer alan “4/A SSK” ve “4/B Bağkur” seçeneklerinden size uygun olan sigorta kapsamını seçin.

Sonrasında T.C. kimlik numarası ve ad soyad bilgileriniz ekrana otomatik olarak gelecektir. Bu bilgileri kontrol ediniz. Emekli maaşınızın yatmasını istediğiniz bankayı ekranda seçin.

İletişim bilgileri bölümüne cep telefonu numaranızı başına sıfır koymadan ekleyiniz ayrıca isteğe bağlı olarak E-posta adresinizi de yazabilirsiniz.

Son olarak ‘Aylık alıyor mu?’ sorusunu "evet" veya "hayır" olarak cevaplayın

‘İleri’ seçeneği ile bir sonraki sayfaya geçiş yapıp ‘Başvur’a tıkladığınızda emeklilik başvurunuz Sosyal Güvenlik Kurumu’na iletilmiş olacaktır. Cep telefonunuza gelecek mesaj ile emeklilik başvurunuzun akıbetini sürekli olarak takip edebileceksiniz.

Dilay Kaynak / Muhabir