100 yıllık ilerleme: Türkiye Cumhuriyeti'nin elde ettiği kazanımlar
1923'ten günümüze kadar geçen sürede ülkemizin kaydettiği başarılar ve önemli atılımlardan bazılarını derledik.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu, 29 Ekim 1923 tarihinde ilan edildi.
Bu tarih dönüm noktası olarak kayıtlara geçerken, Mustafa Kemal Atatürk, ilk cumhurbaşkanı sıfatıyla göreve başladı.
Ankara, Türkiye'nin başkenti olarak belirlendi.
Çok partili demokrasiye geçiş
Türkiye, çok partili demokrasiye ilk adımını 21 Temmuz 1946'da attı. CHP ve Demokrat Parti olmak üzere iki partinin yarıştığı genel seçimlerde CHP 397 milletvekilliği kazanırken, Demokrat Parti 61, bağımsızlar 7 koltuk elde etti.
Bu gelişme, Türkiye'nin siyasi sahnesini kalıcı olarak değiştirdi. Çok partili sistem, 1980 askeri darbesi döneminde geçici olarak sona erse de daha sonra tekrar yürürlüğe girdi.
Demokrat Parti iktidarı ve kazanımlar
1950 seçimlerinde Demokrat Parti (DP) iktidara geldi. Partinin zaferi, Türkiye'de çok partili siyasi sisteme geçişin bir sonucuydu. Bu dönemde ekonomik serbestleşme ön plana çıktı.
Demokrat Parti, 1946 yılında Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü tarafından kuruldu. DP, çok partili seçimlere katılarak, CHP'nin tek parti yönetimine son verme hedefiyle yola çıktı.
DP'nin zaferi, Adnan Menderes'i Türkiye'nin başbakanı yaparken, Celal Bayar ise Türkiye'nin ilk demokratik olarak seçilen cumhurbaşkanı oldu.
Menderes hükümeti, ülkenin kalkınmasını ve modernleşmesini teşvik eden bir dizi politika başlattı. Bu dönemde tarım, sanayi ve altyapı alanlarında büyük ilerlemeler kaydedildi.
Demokrasi tarihinin kara lekesi
Demokrat Parti iktidarı, 27 Mayıs 1960'ta askeri darbe ile sona erdi. Darbenin ardından Menderes ve diğer DP liderleri gözaltına alındı, ardından yargılandı.
Menderes, 17 Eylül 1961'de idam edildi, bu olay demokrasi tarihine "kara leke" olarak kaydedildi.
Köklü eğitim düzenlemeleri
Cumhuriyet döneminde eğitim alanında köklü reformlar gerçekleştirildi. Alfabe değişikliği, zorunlu eğitim, üniversitelerin açılması gibi adımlar atıldı.
Yükseköğrenimde de reformlar gerçekleştirildi. Üniversite eğitimi, bilimsel prensiplere dayalı olarak yeniden yapılandırıldı ve üniversiteler uluslararası standartlara kavuşturuldu.
Cumhuriyet döneminde kurulan Maarif Teşkilatı, ülkenin eğitim politikalarını düzenlemekle görevlendirildi.
Toprak reformu
1924 yılında kabul edilen Tapu ve Kadastro Kanunu, toprak sahipliği konusunda önemli bir adımdı. Bu kanun, toprak sahipliği hakkında daha fazla bilgi sağlamayı amaçlıyordu ve toprak mülkiyetinin kayıt altına alınmasını gerektiriyordu.
1926 yılında kabul edilen Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, çiftçilere toprak verilmesini amaçlıyordu. Bu, toprak sahipliğinin yeniden düzenlenmesinin ilk adımlarından biriydi.
1938 yılına gelindiğinde Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kuruldu. TMO, çiftçilere daha adil fiyatlarla ürünlerini satabilmeleri için bir platform sağladı ve tarım sektörünü destekledi.
Sağlık hizmetlerinde iyileşme
Türkiye'de sağlık hizmetleri geliştirildi ve yaygınlaştırıldı. Halk sağlığına yönelik önlemler alındı.
1928'de Halk Sağlığı Laboratuvarı kuruldu. Özellikle sıtma ve tüberkülozla mücadele önemli bir odak noktasıydı.
2000'li yıllardan itibaren Türkiye, sağlık hizmetlerini genişletmek için önemli adımlar attı. Köylerde ve kırsal bölgelerde sağlık hizmetlerine erişimi artırmayı hedefleyen çalışmalar yapıldı.
Türkiye, hastaneler, sağlık merkezleri ve tıp fakülteleri gibi sağlık altyapısını geliştirmek için büyük yatırımlar yaptı. Özellikle şehir hastaneleri, bu noktada göze çarptı.
Böylece, küresel ölçekte etkili olan koronavirüs salgınıyla etkili mücadele ortaya konuldu.
Türkiye, sağlık turizmi alanında da büyümeyi hedefleyen bir ülke haline geldi. Özellikle estetik cerrahi, diş tedavileri ve termal sağlık turizmi bu alanda öne çıkıyor.
Ulaşım altyapısında atılım
Son yıllarda ulaşım alanında da önemli atılımlara imza atan Türkiye, İstanbul Boğazı'nın altından geçen devasa Marmaray projesini hayata geçirdi.
İstanbul Boğazı'nın altından geçen bir diğer tünel olan Avrasya Tüneli, kara yolu taşımacılığını hızlandırırken, mesafeyi ve süreyi kısalttı.
Ankara, Eskişehir, İstanbul, Konya, Karaman ve Sivas, Yüksek Hızlı Tren (YHT) hatlarıyla birbirine bağlandı.
Yeni inşa edilen İstanbul Havalimanı, Avrupa'nın en yoğun havalimanları arasında zirvedeki yerini alarak, kısa sürede adından söz ettirmeyi başardı.
1915 Çanakkale Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Osmangazi Köprüsü, diğer önemli projeler olarak dikkat çekiyor.
Öte yandan önceki adı Boğaziçi olan 15 Temmuz Şehitler Köprüsü, Türkiye'de inşa edilen ilk büyük köprü olma özelliğini taşıyor. 1970-73 yılları arasında tamamlandı.
Adını, 15 Temmuz 2016'da gerçekleşen FETÖ'nün hain darbe girişimi sırasında şehit olan vatandaşlar anısına aldı.
Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Boğaziçi Köprüsü'nün hemen kuzeyinde yer alıyor. İnşası 1985-1988 yılları arasında tamamlandı. Adını, Osmanlı Padişahı 2'nci Mehmet'ten aldı.
Teknoloji alanındaki gelişmeler
Türkiye, savunma sanayii alanında ciddi adımlar atarken, yerli üretim teşvik ediliyor.
Silahlı ve insansız hava araçları (S/İHA'lar) ve insansız deniz araçları (İDA'lar) gibi teknolojik ürünler göze çarparken, yurt dışına önemli oranda SİHA ve diğer askeri teçhizatların satışı gerçekleştirildi.
Dikkat çeken savunma sanayii çalışmalarından bazıları şu şekilde:
Milli Muharip Uçak (KAAN), Milli Muharebe Gemisi (MİLGEM), Hisar hava savunma sistemleri, T129 taarruz helikopterleri, Bayraktar TB2, Akıncı TİHA, Bayraktar Kızılelma.
Gökbey, Anka, Hürkuş, TS1400 turboşaft motoru geliştirme projesi, TEI-TJ300 turbojet motoru.
Sungur hava savunma füzeleri, BORA füzesi, TRG-300 füzesi, Çok Namlulu Roketatar (ÇNRA) sistemi, Atmaca gemisavar füzesi.
MAM-L mini akıllı mühimmat. TEBER güdüm kiti, mikro uydu fırlatma sistemi, balistik koruma sistemleri.
Türkiye'nin gözü uzayda
Uzay alanında da çalışmalarını sürdüren Türkiye, kendi uydu tasarımı ve üretimi konusunda önemli projeleri hayata geçirdi. Türkiye'nin ilk yerli haberleşme uydusu Türksat 6A'nın Haziran 2024'te uzaya fırlatılması planlanıyor.
Türkiye Uzay Ajansı (TUA), ülkemizde uzay alanındaki faaliyetleri koordine etmek ve geliştirmek amacıyla 13 Aralık 2018 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasıyla kuruldu.
TUA'nın seçtiği iki astronottan biri, Uluslararası Uzay İstasyonu'na gönderilecek ve burada deneyler gerçekleştirecek. Tüm bunlar, ilk Türk astronot tarafından hayata geçirilecek.
Ayrıca Ay'a sert iniş gerçekleştirmek üzere çalışmalar devam ediyor. Ay misyonunda kullanılması planlanan hibrit motorun ilk denemeleri başarıyla hayata geçirildi.
Kurulan uluslararası ortaklıklar
Birleşmiş Milletler (BM): Türkiye, 1945 yılında Birleşmiş Milletler'in kurucu üyelerinden biri olarak örgütün parçası haline geldi.
NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü): Türkiye, 1952 yılında NATO'ya üye oldu ve bu ittifakın önemli askeri güçlerinden biri konumunda.
OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı): Türkiye, 1961 yılında OECD'ye katıldı ve ekonomik işbirliği konularında yer alıyor.
Diğer üyelikler ise şu şekilde:
Dünyanın en büyük ekonomilerini temsil eden G20, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Avrupa Konseyi, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ).
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (BSEC).
