İlk Türk kadın romancısı Fatma Aliye Topuz'a bir bakış

Türkiye'nin ilk kadın romancısı Fatma Aliye Topuz'u sizlere anlatmak istedik. Tanzimat döneminde yaşayan Fatma Aliye; Muhadarat, Ref'et, Udi, Enin ve Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı isimli romanları ve 40'a yakın makalesinde kadını tüm boyutlarıyla ele alırken, şiirlerinde vatan sevgisi, kadın hakları ve Batı özentisinin eleştirisi konularını işledi .

Fatma Aliye, hayatı boyunca kadınların sosyal hayatta aktif rol almasını teşvik ederken, "Şefkat-i Nisvan (Kadınları Himaye)" derneğini kurarak kadın haklarını savunan ilk kadınlar arasında yerini aldı.

Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin ilk kadın üyelerinden olan Fatma Aliye, Hilal-i Ahmer Hanımlar Genel Merkez Heyeti'ni kurarak cephede ve cephe gerisindeki çalışmalara destek verdi.

İLK KADIN ROMANCI

TCMB, 2009'da dokuzuncu emisyon çerçevesinde 50 liralık banknotların arka yüzünde hokka, tüy kalem ve kitap gibi imgelerle birlikte Fatma Aliye'nin portresini kullandı.

Türk edebiyatı ve İslam coğrafyasının ilk kadın romancısı Fatma Aliye Topuz, yaşadığı dönemde kadın hakları için savaşmış ve eserlerinde bunu işleyerek günümüze ışık tutmuş öncü bir kadın olarak tarihe geçti.

Tarihçi Cevdet Paşa'nın ilk kızı Fatma Aliye, 1862'de İstanbul'da doğdu. Küçük yaştan itibaren iyi bir eğitim alan Fatma Aliye, Fransızca ve Arapça dillerinin yanı sıra tarih, edebiyat, matematik, hukuk, Arap tarihi ve felsefesi konularında kendini geliştirme fırsatı buldu.

George Ohnet'in Volonte adlı romanını, 1889'da Meram adı ve Bir Hanım rumuzuyla Türkçeye çevirerek kariyerine başlayan Fatma Aliye, bunu takip eden yapıtlarında Mütercime-i Meram takma adını kullandı.

ESERLERİ BİRÇOK DİLE ÇEVRİLDİ

Ahmet Mithat Efendi ile 1891'de kaleme aldığı Hayal ve Hakikat dışında, ilk romanı Muhadarat'ı 1892'de "Fatma Aliye Hanım" ismiyle yayınladı. Yazarın bu eseri, kendisinin en başarılı yapıtı olarak gösterildi.

"Muhadarat"ın ardından 1898'de "Ref'et", 1899'da "Udi", 1910'da "Enin" adlı romanları yayınlanan Fatma Aliye, 1914'te "Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı" isimli son çalışmasında Meşrutiyet sonrası siyasal yaşamı konu edindi.

FELSEFE KİTABI YAZDI

Fatma Aliye'nin, 1900'de "Teracim-i Felasife" adlı bir felsefe kitabı da yayınlandı. Yazar ayrıca, döneminin dergi ve gazetelerinde yayınlanmış 40'a yakın makaleye imza attı. Romanları ve diğer çalışmaları ile Avrupa ve Amerika basınında kendisinden söz ettiren Fatma Aliye'nin bazı eserleri Fransızca ve Arapçaya çevrildi.

Yazarın biyografisi ve eserleri, 1893'te Chicago'daki Dünya Kadın Kütüphanesi Sergisi ve Kataloğu'nda yer aldı. 1934'te "Topuz" soyadını alan Fatma Aliye, 13 Temmuz 1936'da İstanbul'da vefat etti.

KADINLARA ÖNCÜLÜK ETTİ

Fatma Aliye, eserlerinde duygusal konulara ağırlık verirken, kadın ve erkeğin topluma karşı görevlerinde eşit hak ve sorumluluk sahibi olması üzerinde durdu.

Kadının eğitilmesinin faydalarını vurguladı. Tanzimat döneminde yaşayan Fatma Aliye, eserlerinde çoğunlukla kadının toplum, aile ve evlilikteki konumu konularını ele aldı.

ŞİİRLERİNİN ANA TEMASI: VATAN SEVGİSİ

Yazarlığının yanı sıra şairlik yönü de bulunan Fatma Aliye, şiirlerinde vatan sevgisi, kadın hakları ve Batı özentisinin eleştirisi gibi konuları işledi.

Fatma Aliye, eserlerinde vurguladığı gibi kadınların kendi ayakları üzerinde durabilmesi ve üretmesinin yanı sıra toplum yararına sosyal faaliyetlerde bulunması için derneklerin kurulmasında da öncü rol üstlendi.

Kız kardeşi Emine Semiyye ile Şefkat-i Nisvan Derneği'ni (Kadınları Himaye Derneği) kuran Fatma Aliye, burada kadınların eğitimini desteklerken, onları küçük girişimlerde bulunarak ekonomiye katkı sağlaması için cesaretlendirdi. - "İlk"lere adını yazdırdı, cephede görev aldı.

KAHRAMAN OLARAK TARİHE GEÇTİ

Yazar Zafer Hanım'ın 1877'de Aşk-ı Vatani simli tek bir roman yayımlaması dolayısıyla çok sayıda esere imza atan Fatma Aliye, ilk kadın romancı unvanını aldı.

Kızılay'ın o zamanki adı Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin ilk kadın üyesi olan Fatma Aliye, Hilal-i Ahmer Hanımlar Genel Merkez Heyeti'ni de kurarak katibe olarak görev yaptı.

Cephede ve cephe gerisindeki çalışmalara destek veren Fatma Aliye, Hilal-i Ahmer'in binlerce kahramanından biri olarak tarihe geçti.

TOPLUMDA KADIN ROLÜ

Toplumda kadının rolünü ön plana çıkaran çalışmalara imza atan Fatma Aliye, Cemiyet-i İmdadiye derneğini kurarak Rumeli hudutlarındaki askerlere ve onların ailelerine yardım gönderilebilmesi için çalışmalarda bulundu.

Tüm bu çalışmalar, Fatma Aliye'nin edebi yönü dışında yardım cemiyetlerindeki faaliyetleriyle de tanınmasına vesile oldu.

Kadınların sosyal hayatta aktif rol üstlenmesi için cesaret örneği sergileyen yazar, eserleri, fikirleri ve yaşam tarzıyla kadının haklarını savunan ilk kadınlardan biri olarak tarihe geçti.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB), 2009'da dokuzuncu emisyon çerçevesinde 50 liralık banknotların arka yüzünde hokka, tüy kalem ve kitap gibi imgelerle birlikte Fatma Aliye'nin portresini kullandı.

Ergül Tosun

Kitap sayfası için iletişim:

ergul.tosun@ensonhaber.com