Türkiye bastırıyor, Amerika vermemek için direniyor; Marcus Aurelius heykelinin hikayesi
Burdur'da Likya Antik Kenti'nde 1960 yılında bulunan ve yasa dışı yollarla Türkiye'den kaçırılarak Amerika'ya götürülen Marcus Aurelius heykeli, Türkiye'nin diplomatik çabalarına rağmen Amerika Birleşik Devletleri heykeli vermemek için direniyor. Üstelik heykelin bilgilerini de değiştirdiler.
Dünyada ait olduğu müzelerden çalınarak başka ülkelere götürülen tarihi eserler ilk değil. Çalınan eserler, yürütülen diplomatik çabalar sonucu götürülen ülkeden getiriliyor. Ama Marcus Aurelius heykelinin akıbeti biraz farklı.
1960 yılında Burdur'un Gölhisar ilçesinde bağlı İbecik köyünde bulunan heykel, yasa dışı yollarla Türkiye'den kaçırıldı. Türkiye, ABD'de Cleveland Sanat Müzesi'nde sergilenen eseri geri istedi.
BİLGİLERİ DEĞİŞTİRDİLER
Türkiye eseri isteyince müze yetkilileri heykelin bilgileri değiştirterek, Türkiye'ye ait olmadığını kanıtlama yoluna gitti. Heykelin ismi ise "Draped Erkek Figürü" olarak değiştirildi; Türkiye ile ilgili yorumlar, bilgiler, atıflar ise silindi. Amerika müze yetkililerin yaptıkları bu uygulamalar sanatın etik kavramını bir kez daha gündeme getirdi.
Manhattan savcılığının el koyduğu eserle ilgili geçtiğimiz yıl ilginç bir gelişme yaşandı. Mahkemeye sunulan dosyada koleksiyoncu Aaron Mendelsohn'un avukatları, heykelin Türkiye'den çalındığını mahkemede yaptıkları savunmada reddettiler. Koleksiyonerin ve müze yetkililerin sanat eserini bu denli manipüle etmeleri ait olduğu ülkeye eseri vermemek için direnmeleri, hem tarihi hem de kültürel mirasa hakaret olarak nitelendiriliyor.
MÜZELERİN ETİK KURALLARI
Uluslararası müzeler yasasında bir eser eğer çalıntıysa, mahkemelerle ve tarihi belgelerle kanıtlanmışsa, o müze eseri sergilemelidir. Buna göre müzeler kendi koydukları yasalara bile uymuyorlar. Bütün diplomatik çabalara rağmen ABD müze sorumluların heykeli kendi eseriymiş gibi göstermeleri ve geri vermemeleri tartışma yarattı.
"DÜNYA MİRASIDIR,VEREMEYİZ"
Amerika müze yetkililerin eseri vermemek için sığındığı iki argüman var. Birincisi heykelin dünya mirası olduğu, her ülkede sergilenmesi ve sadece bir ülkeye ait olmadığı yönünde. İkincisi ise, müzelerin eseri gerçek sahibinden daha iyi koruması ve muhafaza etmesi gibi iki nedenin arkasına sığınılıyor.
TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI
Türkiye derin kültürel mirasa sahiptir. Helenistik dönemden Roma İmparatorluğu'na, Osmanlı'dan genç Cumhuriyete uzanan köklü bir mirasa sahiptir. Buna rağmen Türkiye'den kaçırılan, geri verilmeyen üstüne üstlük inkar edilen eserlerin ait olduğu topraklara iade edilmemesi; Türkiye'nin kültürel ve tarihi birikimine, saygınlığına, saygısızlıktır. Bunun için hem devlet yetkililerin hem de vatandaşların tarihi eserlerine sahip çıkması gerekiyor.