Vakanüvis yazı: Tanju Özcan'ın Bolu'daki ruh ikizi selefleri

Tanju Özcan’ın “ruh ikizi selefleri”

Bolu ne beyler gördü

Vakanüvis

Bolu’nun CHP’li belediye başkanı Tanju Özcan, ısrarla toplumun sinir uçlarıyla, insanlık ayarlarıyla oynamaya devam ediyor.

Özcan; Suriyeli mültecilere yönelik sözleri ve uygulamalarına yönelik tepkiler dinmeden bu defa da sağlık sorunları nedeniyle kendisinden insani bir talepte bulunan vatandaşa verdiği gayriinsani cevabı ve bu olayı anlatış biçimiyle tepkilerin odağında.

"YÖRE İNSANININ İYİ DUYGULARLA ANMADIĞI YÖNETİCİLER"

Bolu’nun tarihindeki kimi “Bolu Beyleri” de tıpkı Tanju Özcan gibi yöre insanlarının önemli bir kesiminin pek de iyi duygularla anmadığı yöneticilerdi.

BOLU BEYİ KIZIL AHMET BEY İLLET BİR ADAMDI

Bolu, Osmanlıların hakimiyetine girinceye kadar değişik beyliklerin yönetiminde kalmıştı. Selçuklu Devleti’nin çökmesi ile kurulan Türkmen beyliklerinden birisi de Kastamonu, Sinop ve çevresindeki Çandaroğulları’ydı. İsmail Bey, babası İbrahim Bey’in ardından 1442 sonlarında beyliğin tahtına çıkmıştı. Kendisine karşı küçük kardeşi Kızıl Ahmet Bey harekete geçtiyse de başarılı olamamış, bunun üzerine Osmanlılara sığınmıştı. Osmanlılar da Bolu Sancak Beyliği’ni kendisine tımar olarak vermişlerdi. Ancak hırslı, sinsi birisi olan Kızıl Ahmet Bey, zor zamanında kendisine el uzatan, makam, mansıp sahibi yapan Osmanlı yöneticilerine bağlı kalmak yerine kişisel hesapları için onları kışkırtmalarına alet ediyordu.

KARDEŞİNİN BEYLİĞİNİ YIKMAK İÇİN OSMANLIYI KIŞKIRTTI

Müneccimbaşı Ahmet Dede, Camiü’d-Düvel adlı eserinde şunları yazmıştı:

“Kızıl Ahmed Bey, Devlet-i Âliye’ye iltica etmiş ve Vezir-i Âzam Mahmud Paşa’nın yakın adamlarından olmuştu. Kızıl Ahmed Bey’e Bolu vilayeti has olarak verilmişti. Daima Mahmud Paşa’yı Candar Oğulları’nın başı olan kardeşi İsmail’in aleyhine kışkırtıyor ve mülkünü elinden alması için tahrik ediyordu. Mahmud Paşa’da Şehr-i yâr hazretlerine İsmail Bey’i kötülüyor ve mülkünü elinden alması için teşvik ediyordu. Sonunda Sultan, buna razı gösterdi. Büyük bir donanma ile Sinop’a hareket emrini verdi. Fatih, Ankara’ya ulaştı.”

Kızıl Ahmet Bey, amacına ulaşmıştı. Sonunda kardeşi İsmail Bey’in yerine 1461’de Osmanlı himayesinde Çandaroğulları beyliğinin başına geçti. Fakat bu hâl görünürdeydi ve çok kısa sürdü. Gerçekte Fatih Sultan Mehmet, topraklarını genişletmek için Kızıl Ahmet Bey’in karaktersiz karakterinden, aklını aşan hırsından yararlanmış ve birkaç ay içinde beyliği Osmanlı topraklarına dâhil etmişti.

İSTEDİĞİ OLMAYINCA OSMANLIYA DA İSYAN ETTİ

Kızıl Ahmet Bey, bu olaylar üzerine Fatih Sultan Mehmet’e de isyan etti. Kendisine verilen Mora Beyliği’ni kabul etmeyerek, önce Karamanoğullarına, sonra da Akkoyunulara iltica etti. Otlukbeli Savaşında, Fatih Sultan Mehmet’e karşı savaştı. Kızıl Ahmet Bey, Fatih’in vefatının ardından bu defa Sultan II. Bayezid’e yaklaştı.

Beyazıt ile yakın hukukunu kullanarak affedilmesini sağladı. Kızıl Ahmet Bey, büyük siyaset oyunları için her türlü hile ve desiseye yönelmesinin yanı sıra gerek Çandaroğulları’nda bey kardeşiyken, gerek kendisi beyliğin başına geçtiğinde, gerekse de Osmanlı yöneticisi olarak  idare ettiği yörelerde halka yaptığı zulümlerle de anıldı.

ZOR MUSTAFA PAŞA’NIN ZULMÜ ARŞI AŞINCA PADİŞAH İDAM ETTİRDİ

Tuhaf bir biçimde Bolu yöresine hâkim olan beylerin büyük bir bölümü halkı zor kullanarak idare etmeyi seçiyordu. Osmanlı yönetimi, özellikle de gerileme devirlerinde başındaki gailelerle uğraşmaktan yöneticileri fazla denetleyemiyordu.

Bolu Beylerinin zulmü iyice artınca da İstanbul devreye giriyordu. Örneğin, Zor Mustafa Paşa isimli zorba yönetici hakkında saraya çok fazla şikayet gidince, 1692 yılında idam cezasına çarptırılmıştı.

FINDIK MUSTAFA, SARHOŞ ABAZA MEHMET PAŞA, ABDİ PAŞA VE DİĞERLERİ…

Halkın yaka silktiği Bolu Beyleri arasında Fındık Mustafa, Sarhoş Abaza Mehmet Paşa gibi isimler de vardı. Bir başka Bolu Beyi olan Hacı Mustafa Bey de zengin fakir ayırt etmeksizin insanların servetlerine el koymasıyla tanınıyordu. Yine diğer bir Bolu Beyi Abdi Paşa da zalim yöneticilerden birisiydi ve halkın padişaha şikayeti sonucu IV. Murad tarafından Konya’da öldürtülmüştü. Yörede ayrıca Bolu Beylerinin göz yummasıyla halkı haraca bağlayan çeteler ve vergi tahsildarları da türemişti. Gürcü Abdulnemi Çetesi ile vergi tahsildarı Taşhancı Zeki Efendi bu tiplerden bazılarıydı.

Bolu’yu yöneten beylerin bazıları şu isimlerdi: “Sinan Bey, Şemsi Ahmed Paşa, Hacıpaşaoğlu Mehmed Bey, Behram Bey, Rum Beyzade Osman Bey, Sarhoş Abaza Osman, Abdi Paşa, Koca Yusuf Paşa, Bosnalı Vardar Ali Paşa, Emir Mustafa Şerif Paşa, Benli Hasan Paşa Şemsipaşazade Mahmud, Kürt Mehmed Paşa, Kemenkeş Seyyid Ahmed Paşa, Fındık Mustafa.”

“KÖROĞLU”NUN BOLU’DA ZUHUR ETMESİ BOŞUNA DEĞİL

Bolu yöresinde bu isimlerin görev yaptığı tarihlerde “Köroğlu hadiseleri” de görülmeye başlanmıştı. Kimi araştırmacılar tek bir Köroğlu’ndan bahsederken, bazı tarihçiler ise dönemde Bolu’ya hâkim olan zorba yöneticilerin karşısına farklı farklı isimlerin isyan amacıyla çıktıkları, bunların genelinin “Köroğlu” olarak adlandırıldığı görüşünü savunurlar.

* Doç. Dr. Ahmet Toksoy, Kızıl Ahmed Beg, Kafdağı Dergisi, Cilt: 2, Sayı 1, Haziran 2017

* Elçin Tuba Yerlikaya, Akçakoca Yöresi, Yakın Doğu Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Bitirme Tezi, 2001