Afrika'da istenmeyen ülke: Fransa

Afrika'da Fransa'nın büyük sömürge düzeni sarsılıyor...

Yılların sömürgeci zihniyetini devam ettiren Fransızlara Afrikalılar artık boyun eğmiyor.

Çad'ın Fransa ile savunma işbirliği anlaşmasını feshetmesinin hemen ardından Senegal Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye'ın da ülkesindeki daimi Fransız üssünü kapatmak istemesi, Fransa'nın eski sömürgeleri üzerindeki etkisinin giderek zayıfladığını bir kez daha gözler önüne serdi.

Batı Afrika'da Mali ile başlayan, Burkina Faso ve Nijer ile devam eden Fransa'nın askeri varlığına olan tepki, bugün en stabil Afrika ülkelerinden Senegal'de de kendini gösterdi.

Martta seçilen Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye, seçim kampanyası ve sonrasında Fransa ile ilişkileri gözden geçirmek istediğini zaman zaman dile getirdi.

Faye ve Başbakan Ousmane Sonko liderliğindeki hükümetin Fransız üssüne ilişkin yaptığı açıklamalar, bu konuda Senegal'den bir adım gelebileceğinin işaretini verdi.

Fransa karşıtlığının seçim kampanyasının en önemli ayaklarından birisini oluşturması nedeniyle cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturmasıyla Faye'dan bu konuda bir an evvel harekete geçmesi beklentisi oluştu.

Faye, 28 Kasım'da Fransız basınına verdiği eş zamanlı mülakatlarda bağımsız ve egemen bir ülkede yabancı askerlerin bulunmamasının gerektiğini belirterek, Fransız üssünü kapatma niyetinde olduklarını dile getirdi.

Aynı gün Çad, Fransa ile savunma işbirliği anlaşmasını feshettiğini duyurdu.

FRANSA'NIN AFRİKA'DAKİ ASKERİ ÜSLERİ

Fransa'nın halihazırda Afrika'da Cibuti, Çad, Gabon, Fildişi Sahili ve Senegal'de kalıcı askeri üssü bulunuyor.

Fransa'nın en önemli üssü olarak değerlendirilen Cibuti'de 1500, Çad'da 1000, Fildişi Sahili'nde 600, Gabon ve Senegal'de 350 Fransız askeri görev yapıyor.

Resmen açıklanmasa da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Afrika Özel Temsilcisi Jean-Marie Bockel'in hazırladığı ve Macron'a sunduğu raporda bu üslerde asker sayısının azaltılması tavsiyesinin yer aldığı belirtiliyor.

Rapora göre Çad'daki asker sayısı 300'e, Gabon, Fildişi Sahili ve Senegal'deki asker sayısı da 100'e indirilebilir.

Raporda Cibuti'de 1977'de kurulan Encemine'deki askeri üsse ilişkin herhangi bir asker azaltma tavsiyesi yer almıyor.

İSTENMEYEN KİŞİ İLAN EDİLEN BÜYÜKELÇİLER, GÖNDERİLEN ASKERLER

Mali'de 2020'de Assimi Goita önderliğinde yapılan askeri darbe sonrası Fransa'nın 2013'ten bu yana ülkede yürüttüğü askeri operasyonlar tartışma konusu oldu.

Mali, Şubat 2022'de yaklaşık 5 bin Fransız askerinin görev yaptığı Barkhane Operasyonu unsurlarının topraklarından bir an evvel ayrılmasını talep etti ve Mayıs 2022'de de Fransa ile savunma alanındaki işbirliklerini feshetti.

Fransa, Mali'deki Gao askeri üssünü de kapatmak zorunda kaldı.

Burkina Faso'da da Eylül 2022'de yönetime el koyan İbrahim Traore önderliğindeki askeri yönetim, Ocak 2023'te hem Fransa ile askeri işbirliği anlaşmasını feshetti hem de Fransa'nın Vagadugu Büyükelçisi Luc Hallade'i sınır dışı etti.

Şubatta da Sabre Operasyonu kapsamında konuşlu 400 Fransız askeri, Burkina Faso'nun talebiyle ülkeden ayrıldı.

Mali ve Burkina Faso'dan ayrılmak zorunda kalan ancak Sahel bölgesini terk etmek istemeyen Fransa, askerlerini Nijer'de yeniden konuşlandırsa da bu plan değişikliği Niamey'deki darbe nedeniyle uzun vadeli olmadı.

Fransa ile yakın ilişkiler kuran dönemin Nijer Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'un Temmuz 2023'te devrilmesiyle Fransa, Sahel'deki yakın müttefiki Nijer'den de çekilmek zorunda kaldı.

Askeri yönetim, darbeden çok kısa süre sonra Ağustos 2023'te Fransa ile askeri işbirliğini sonlandırdı ve Niamey Büyükelçisi Sylvain Itte'yi "istenmeyen kişi" ilan etti.

Büyükelçi Itte, yaklaşık bir ay ülkeden gitmemek için dirense de Aralık 2023'te Fransa, Niamey Büyükelçiliğini kapattı, yaklaşık 10 yıldır bölgede konuşlu 1500 askerin tamamını çekti.

FRANSA'YA KAPANAN, RUSYA'YA AÇILAN KAPILAR

Mali, Burkina Faso ve Nijer, Fransa ile sonlandırdığı savunma işbirliği anlaşmaları sonrasında Moskova yönetimi ile yakınlaşmaya başladı.

Fransız askerlerinin bu 3 ülkeden çekilmesiyle Wagner paralı askerlerinin Mali, Burkina Faso ve Nijer'de sahada olduğu biliniyor.

Rusya, sık sık bu ülkelere askeri ekipman gönderirken diplomatik teması da ihmal etmiyor.

Son olarak Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, Sahel Devletleri İttifakı (AES) ülkeleri Mali, Nijer ve Burkina Faso'yu ziyaret etti.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de geçen hafta Senegal Cumhurbaşkanı Faye ile telefonda görüştü.

İlk kez gerçekleşen görüşmede enerji, savunma ve tarım alanlarında işbirliği fırsatlarının ele alındığı belirtildi.