Cumhurbaşkanlığı korumalarının bilinmeyenleri

Koyu renk takım elbiseleri, ciddi ifadeleri, kara gözlükleri ve robotvari hareketleriyle hafızalarımızda yer eden korumalar aslında devletin zirvesindeki her anın en sıcak tanıkları. Kariyerini, koruduğu kişinin bedenine siper olmak gibi zor bir psikoloji üzerine inşa eden bir koruma için artık keskin nişancılık, iri bir beden ve dövüş teknikleri yeterli değil. Değişen terör algısıyla doğru orantılı güvenlik önlemlerini, felsefik altyapı, stratejik iletişim yöntemleri, güncel siyaset ve dış politika dersleriyle destekleyen VIP eğitimin Türkiye'deki öncüsü Cumhurbaşkanlığı Koruma Başkanlığı oldu. Onlar, Türkiye'nin 'en önemli adamı'nı koruyor.

İKİ ARADA BİR DEREDELER

Devletin tepesindeki isimlerin sokakta vatandaşların arasına karıştıkları programlar, korumaların korkulu rüyası. Terazinin bir kefesinde hayatını korumakla yükümlü oldukları kişinin güvenliği, öbür kefede de liderlerle yakınlaşmak isteyen kişilerin rencide edilmeden kontrol edilmesi... 2007 yılından beri Cumhurbaşkanlığı'nı yürüten Abdullah Gül'ün korumaları terazinin iki kefesini dengede tutmayı öğrenmek için zorlu bir eğitimden geçtiler. İnsanları okumayı, beden dillerinden mesaj çıkartmayı, bir bakış üzerine bir sayfalık analiz yazabilmeyi ve detaycı olmanın sırlarını öğrendiler. Çankaya Köşkü bünyesinde görev yapan 400'ü aşkın koruma personelinin aldığı VIP eğitim bir nevi entelektüel ve centilmen koruma yetiştirme programı. Dünyanın önde gelen koruma ekolleri incelenerek hazırlanan eğitimin ilk aşamasında üç haftalık yoğun bir program var. Türkiye'nin dünyadaki rolü, suikastler tarihi ve terörizm, terörizmle mücadelede yeni yaklaşımlar, insan hakları, güzel konuşma ve diksiyon, iletişim ve beden dili, yaratıcı drama, öfke kontrolü, göz okuma, suç ve suçlu profili VIP eğitim kapsamında Cumhurbaşkanlığı korumalarına verilen 27 ders arasında göze çarpan başlıklar.

Bir haftalık teorik eğitimler, ardından yakın koruma teknikleri, keşif çalışmaları, program hazırlama ve güvenlik noktalarının belirlenmesi konularının detaylı olarak öğretildiği bölüm var.

SAYILARI MESLEK SIRRI

Son bir haftadaysa atış eğitimi yapılıyor. Yoğun programın ardından ayda bir kez tekrarlanan rutin düzene geçiliyor. Şu anda Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'e yakın koruma yapan dört ekibin hepsi VIP eğitiminden geçmiş. Ekiplerin tamamı yabancı dil bilmese de koordinasyonu sağlayan ekip amirleri dil bilenlerden seçiliyor. Genelde Cumhurbaşkanı'nın programları koruma jargonuyla 'iki ekiple' takip ediliyor. Bir ekibin kaç kişiye denk geldiği sorusunu 'güvenlik tedbirlerini açık etmeme' kaygısıyla yanıtlamıyorlar. İki gün süren çekim ve röportajlarımız sırasında merak ettiğimiz birçok detayın meslek sırrı kapsamında olduğunu kibarca hatırlatıyorlar.

Yakın koruma ekiplerinin içinde sadece altı kadın var ve Cumhurbaşkanı sokağa her adımını attığında bunlardan ikisi mutlaka peşindeki ekibin içinde. Cumhurbaşkanlığı Koruma Başkanlığı, kadın personel sayısının artırılmasını istese de korumalığa hevesli çok fazla kadın polis yok. Eğitimcilere göre korumalığı kadın için daha zor bir meslek haline getiren unsurların başında silahla yaşamaya alışmanın zorluğu geliyor. Silah mevzusu erkek korumalar için de çok hassas. Farklı silahları tanımak ve keskin nişancı olabilmek için epey mesai yapıyor, işin sırrını şöyle özetliyorlar: "Her atış daha çok meleke kazandırır, her seferinde atış kuvvetinizin üstüne bir kat daha eklersiniz. İki-üç yıl ara verirseniz unutursunuz. Tekrar sıfırdan başlamak gerekir."

AYŞE PARLAR - NLP EĞİTMENİ, GÖZ OKUMA UZMANI
Suçluyu gözünden tanıyabiliriz

Koruma arkadaşlara ağırlıklı olarak göz eğitimi verdim. Gözden suçlu teşhisi Türkiye'de bilinen bir disiplin değil. Terör suçlularının beden dillerini, ses tonlarını çok iyi kullanabildiklerini biliyoruz çünkü onlar da eğitiliyorlar. Fakat gözleriyle hiçbir şekilde saklayamazlar, göz okumada iyi bir eğitim olursa terör suçlularının yakalanabileceğini iddia ediyorum. Bu eğitimi 20'şer kişilik her bir grup için 18 saat yaptık. Eğitimimiz uygulama ağırlıklı. Mesela bunlardan biri şöyle: İki tane dörtlü grup oluşturuyorum, herkese gizli olarak gözleriyle dışarı bir duygu vermelerini söylüyorum. Kimse karşısındakinin hangi duygu ya da role büründüğünü bilmiyor. Soru sormak da yasak. Bir koruma arkadaşa 25 yıl önce kızını terk eden baba rolü verdim, bir diğerine ise 25 yıl önce babası tarafından terk edilen kız. Sadece gözlerden verdikleri enerji sayesinde baba ve kız, sekiz kişinin arasında birbirini teşhis etti. Bu eğitimin sonunda korumalar bana daha önce şahısların sadece beden diline odaklandıklarını, gözleri hiç fark etmediklerini söylediler. Eğitime katılan arkadaşlarda önemli gelişim yaşandığını söyleyebilirim. Cumhurbaşkanının gezileri sırasında televizyon ekranlarında izlediğim görüntüler beni kanıtlıyor. Geçen sene Çankaya Köşkü'ndeki bir tören sırasında fenalık geçiren bir şehit yakınını teselli eden koruma da benim öğrencilerimdendi. Hemen gözlerine baktım. O şehit yakınına çok doğru enerjiyi verdi gözleriyle.

OSMAN ÇANGAL - CUMHURBAŞKANLIĞI KORUMA BAŞKANI
Amaç, korunan kişiyi fanusta gezdirmek değil

VIP koruma korunan kişiyi fanusta gezdirmek, herkes ve her şeyle irtibatını kesmek değil. Zaten bu yaklaşım gelişmiş ülkelerdeki koruma anlayışına ters. Koruduğumuz kişinin rahat hareket edebilmesi ve kısıtlanmaması önceliğimiz. Bizim görevimiz, onun gezdiği bölgeye yaklaşan kimselerin tehlike unsurlarından arındırılmış olmasını sağlamak. Ancak bu, insanlardan kopartmak anlamına gelmiyor. Sayın Cumhurbaşkanımız yurtiçi ve yurtdışı gezilerinde her zaman halkın içinde olmayı seviyor. Bu nedenle bizim de bu doğrultuda tedbirler geliştirmemiz gerekiyor. Uzmanlarla birlikte yaptığımız eğitimler sonucunda halktan koparmadan Cumhurbaşkanımızı nasıl koruyabileceğimize ilişkin teknikler geliştirdik. Rahat fakat dikkatli bir ekip oluşturduk. Felsefemiz dikkat ve nezaket. Özelikle son ziyaretlerimizde bu yaklaşımın çok faydasını gördük. İşimizin manevi boyutu çok önemli. Korunan kişi, koruyan için candan öte bir candır.

CANSIN ARDA - KBRN SİLAHLAR UZMANI
Cumhurbaşkanı kimyasal risk atlattı

Eğitim programımızın amacı KBRN (kimyasal, biyolojik, radyoaktif, nükleer silahlar) kavramını korumalara uygulayarak, onların hızlı karar verme sürecine katkıda bulunmak. Bu unsurlar kullanılarak yapılacak bir terörist saldırıya engel olmayı ya da saldırı olmuşsa nasıl müdahale edileceğini, beyefendinin nasıl kurtarılacağını anlatıyoruz. Bu tür bir saldırı her yerde olabilir. Yabancı ülkelerin başkanlık saraylarında bile. Dersin başında şöyle diyorum: "Bugün size bir gözlük vereceğim ve o gözlükle bazı şeyleri daha iyi fark edeceksiniz."
Bir gazın her zaman kokusu olması gerekmez ama genelde geniz ya da göz yanması hissedilir. Bir biyolojik silah genellikle ağız yoluyla kullanılır. Radyoaktiflerse insanın beş duyusuyla fark edilemez, cihaza ihtiyaç var. O cihazlar nasıl kullanılır, alarm verince ne yapılır, nereye kaçılır? Gaz olduğu zaman maskeyi nasıl takarız, herkes maske takar mı? Arındırma nasıl yapılır? Bunları öğretiyoruz korumalara.

GÜL'ÜN ATLATTIĞI KBRN OLAYI

"Cumhurbaşkanımız bir KBRN olayı atlattı, söyleyin bakalım nedir?" diye sorduğumda koruma arkadaşlar yanıt veremedi. Cumhurbaşkanı'nın konvoyu geçen yıl Ankara'da havaalanından gelirken yol üzerinde patlayan benzin istasyonu aslında bir KBRN olayıydı. Bir saldırı değildi o olay. Ama bir terörist düzenlemeyle de bu tür bir eylem olabileceğini fark etmiş oldular.

NEVİN AGİÇ - TRT SPİKERİ
Centilmenlik için biraz diksiyon ve beden dili

Çalıştırdığım korumalar verileni çabuk alan bir ekipti. Eğitim üç ay sürdü. Güzel konuşma ve diksiyon, korumalar için çok önemli çünkü devamlı Cumhurbaşkanı ile beraberler. Sürekli yerli yabancı konuk ağırlıyorlar. Bu tür protokoler bir ortamda doğru iletişim ve Türkçe'yi güzel konuşabilmek bir artı getirecektir. Randıman aldığımızı düşünüyorum. Diksiyona bir de biraz beden dili de eklersek bir koruma kendi tavrı içinde çok centilmen olabilir. Vermeye çalıştığımız aksesuvarlar korumaların daha yumuşak davranması için değil. Tam aksine bir koruma mutlaka caydırıcı tarzını korumalı. Diyelim ki sert yaklaşması gereken bir durum var, benim verdiğim diksiyon dersi onun yumuşak yaklaşması için bir neden olamaz.

YAKIN MARKAJLA VIP KORUMALARIN DÜNYASI
Siyah gözlük racon mu kamuflaj mı?

Koruma işinin püf noktası dokunulmazlık duygusunu hissettirebilmek. Birçok suç daha işlenmeden bu duruş sayesinde engelleniyor. 'Yanlış yaparsan yakarım' duruşunun olmaz olmazları, duygu geçirmeyen bir yüz ifadesi ve siyah camlı güneş gözlükleri. O gözlüklerin sert imajı perçinleyen bir aksesuvar olmanın ötesinde kamuflaj işlevi var. Biri dakikalarca gözlerini sizin üzerinize dikerek baksa mutlaka tedirgin olursunuz. Ancak korumaların görevi VIP'nin etrafındaki herkesi bu şekilde incelemek. İşte gözlüklerin kerameti burada devreye giriyor. Siyah camların arkasında kime konsantre olduklarını perdeliyorlar bir anlamda. Kamuflajı en zor olansa, kulaklıklar ve birbirleriyle haberleştikleri telsiz irtibatı. Aralarında ne konuştuklarını bilmeseniz de mikrofonun bulunduğu gömlek manşetine sıkça giden bir koruma elinin göze takılmaması zor.

Tekrar tekrar izledikleri film hangisi?

Türkiye'de 'Bakış Açısı' ismiyle vizyona giren 'Vantage Point'. Matthew Fox, Dennis Quaid ve William Hurt'un oynadığı film, Amerikan Başkanına düzenlenen suikast girişimi üzerine kurulu bir hikayeyi anlatıyor. Filmde suikast sahnesi beş farklı tanığın gözünden aktarılıyor. Bu filmin Cumhurbaşkanlığı korumalarını etkilemesinin sebebi, farklı açılardaki farklı gözlerin aynı anı nasıl algıladığı konusunu detaylı bir şekilde işlemesi.

Unutamadıkları gerçek suikast girişimi?

Eski Amerikan Başkanlarından Ronald Reagan'ın yara alarak kurtulduğu 1981'deki suikast girişimi. Silahı gören koruması Reagan'ın önüne atlayarak asıl yarayı almış, Reagan'ı ise sadece sıyırmıştı mermi. Korumaların hafızasında hep bu kare var çünkü bu kare aslında her an onların gerçeği haline dönüşebilir. Bir korumanın düşünmeden yapması gerekenlerin liste başında silah sesini duyduklarında korudukları kişiyi direkt gövdeleriyle kapatmak var.

Gül'ü korurken en çok nerede stres yaşadılar?

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün Çankaya Köşkü'nde geçirdiği dört yıl içinde koruma ekibini en çok geren görev, iki yıl önce Irak'a yaptıkları ziyaret olmuş. Nereden ne çıkacağını bilemedikleri bir ortamda Cumhurbaşkanı ve eşini koruyan ekip, Bağdat'ta kaldıkları gece sabaha kadar göz kırpmadan nöbet tutmuş.

Cansu Çamlıbel/Hürriyet