TSK personeline ilişkin kanun teklifi TBMM'de onaylandı

Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.

Kanun ile Harita Genel Müdürlüğü ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun'a, Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda madde ekleniyor.

Harita Genel Müdürlüğü için yeni mali düzenlemeler

Buna göre, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerince talep edilen mal ve hizmet sunum bedelleri, Harita Genel Müdürlüğünce kullanılmak üzere Milli Savunma Bakanlığı bütçesinin ilgili tertiplerine aktarılacak.

Özel bütçeli idareler ile diğer kamu idarelerince talep edilen mal ve hizmet sunum bedelleri, Harita Genel Müdürlüğünün muhasebe hizmetlerini yürüten muhasebe biriminin tahsilat hesabına yatırılacak. Yerli ve yabancı gerçek ve tüzel kişilerin talep edecekleri mal ve hizmet sunum bedelleri Harita Genel Müdürlüğünün muhasebe hizmetlerini yürüten muhasebe biriminin tahsilat hesabına ödenecek.

Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanları ile general ve amiraller hakkında ilgili hükümler kapsamında yürütülen işlemlerde soruşturma izni vermeye, soruşturma ve kovuşturma yapmaya yetkili mercilerin belirlenmesinde, ilgililerin son rütbeleri ve görevleri esas alınacak.

Tebligat Kanunu'na eklenen hükümle, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC) konuşlu askeri birlik, karargah ve kurumlardan Türkiye Cumhuriyeti'nde bulunan kişi veya kurumlara yapılacak tebliğ sürecinin hızlandırılması amaçlanıyor.

Buna göre, KKTC'de konuşlu askeri birlik, karargah ve kurumlardan Türkiye Cumhuriyeti'nde bulunan kişi veya kurumlara yapılacak tebligatlar, yasa hükümlerine göre Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinin istihdam ettiği veya hizmet alımı suretiyle çalıştırdığı personel veya memur vasıtasıyla yapılacak.

TSK İç Hizmet Kanunu'nda yapılan değişiklikler

Düzenleme, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nda da değişiklik yapıyor.

Kanunla, TSK personelinin kimlik, görev veya faaliyetlerinin, Milli Savunma Bakanlığınca yetki verilen durumlar hariç radyo, televizyon, internet, sosyal medya, gazete, dergi, kitap ve diğer tüm medya araçları ile her türlü yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim araçları vasıtasıyla yayınlanması veya açıklanması yasaklanıyor.

Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda yapılan değişiklikle, kişilerin özel hayatının korunmasını isteme hakkı kapsamında hukuki güvenlik ve öngörülebilirliğini sağlamak amacıyla gecikmesinde sakınca bulunan hallerde 24 saat içinde hakim onayına sunulması şartıyla askeri birlik komutanı, askeri kurum amiri, hukuk hizmetleri başkanı veya birim amirinin yazılı emri üzerine tehlikenin veya suçun işlenmesinin önlenmesi amacıyla önleme araması yapılabilecek.

İlave ücret olarak değerlendirilmeyen eşdeğer ilaç fark ücreti ve optik fark ücreti, tıbbi cihaz/malzeme için Sosyal Güvenlik Kurumunca (SGK) karşılanan tutarın üzerindeki fiyat farkları, SGK tarafından belli adet ve sürelerde karşılanan sağlık hizmetleri için oluşan fark ücretleri, erbaş ve erlerin genel sağlık sigortalısı sayıldıkları süre içerisinde belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde ilgisine göre Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığı bütçesinden karşılanacak.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun ilgili hükmü uyarınca sağlık hizmetlerinden yararlandırılmaya devam edenlerin tedavileri süresince ödenmesi gereken yol ücretleri ve gündelikleri, ilgisine göre Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığının bütçesinden ödenecek.

Terhislerini müteakip tedavisine devam olunacakların hastanelere sevkleri, yerleşim yerlerindeki veya yerleşim yerlerine en yakın askerlik şubeleri tarafından sağlanacak.

TSK personelinin eğitim yaşamına yönelik düzenlemeler

Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'ndaki "Silahlı Kuvvetler hesabına" ibaresi "Milli Savunma Bakanlığı nam ve hesabına" şeklinde değiştirilerek, fakülte veya yüksekokulların akademik öğretim programını başarıyla tamamlayarak diploma alan öğrencilerin mezuniyet tarihleri ile teğmen olarak nasbedildikleri tarih arasında geçen süreye ilişkin uygulamada doğan tereddütleri gidermek amacıyla teğmenliğe nasıp tarihi mezuniyet tarihi olarak düzenleniyor.

Eğitimde başarı gösteren hukuk sınıfı subayların, sadece hukuk hizmetleri kadrolarına değil, Milli Savunma Bakanlığınca ihtiyaç duyulan tüm hukuk sınıfı subay kadrolarına atanabilmesine ilişkin düzenleme yapılıyor.

TSK'dan mecburi hizmet yükümlülüğünü tamamlamadan ayrılan veya ilişiği kesilen subay ve astsubaylar, "TSK'da görev yapamaz" şeklinde sağlık raporu alanlarla vazife malulü olarak TSK'dan ayrılanlar hariç, her yıl kuvvet komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından belirlenen; askeri öğrenci, subay ve astsubay nasbedildikten sonra kendilerine yapılan öğrenim, eğitim ve yetiştirme masraflarının iki katını, ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu'nun ilgili hükmünde düzenlenen "disiplinsizliği alışkanlık haline getirme" fiilini işleyerek çıkarılanlar için belirlenen masrafların 4 katını, yükümlülük sürelerinin eksik kalan kısmı ile orantılı olarak kanuni faiziyle birlikte tazminat olarak ödeyecek.

Yurt dışına öğrenim, staj, kurs gibi nedenlerle giden subay ve astsubaylar için bu sürelerin toplamda 6 ayı geçmesi halinde, yükümlülüklerinin bu sürenin 2 katı kadar uzatılmasına yönelik düzenleme yapıldı. Ancak pilotların mesleki olarak almak zorunda oldukları harbe hazırlığın devamı niteliğinde olan simülatör eğitim süreleri hüküm kapsamı dışında bırakıldı.

Milli Savunma Bakanlığı'nın müfettiş kadrolarına atama

Askeralma Kanunu ile statüler arasına "yedek astsubay" statüsü eklendi. Hükümle, astsubay adaylarına temel eğitim süresince ödenecek harçlık tutarı, uzman onbaşı maaşı yerine en alt astsubay rütbesi olan astsubay astçavuş maaşı olarak belirlendi.

Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda yapılan değişiklikle, Milli Savunma Bakanlığı'nın müfettiş kadrolarına askeri kaynaktan atama yapılabilecek.

Giriş sınavı, mülakat şeklinde 5 kişilik sınav kurulu tarafından yapılacak. Teftiş Kurulu Başkanı sınav kurulunun başkanı olacak. Sınav kurulunun iki üyesi Bakanlıktaki birim amirleri arasından diğer iki üyesi ise müfettişler arasından Bakan tarafından belirlenecek. Ayrıca müfettişler arasından aynı usulle iki yedek üye belirlenecek.

Giriş sınavına Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri mensubu üst subay (binbaşı, yarbay, albay) rütbesinde bulunanlar başvurabilecek. Giriş sınavına başvuru yeri, şekli, şartları, istenecek belge ve beyanlar, son başvuru tarihi, sınavın yapılış şekli, yeri, zamanı ve atama yapılacak kadro sayısı, sınava çağrılacak aday sayısı ile diğer hususlar sınav tarihinden en az 45 gün önce Bakanlığın internet sitesinde yayımlanacak.

Başvuruda bulunanların sicil notunun yüzde 70'i, takdirname veya başarı belgeleri ile cezalarının yüzde 25'i, yabancı dil notunun yüzde 5'i dikkate alınacak.

Alınacak müfettiş sayısının en fazla 4 katı aday sınava çağrılacak.

Giriş sınavında adaylar, düzenlemede belirlenen yönlerden ayrı ayrı puan verilerek değerlendirilecek.

Giriş sınavında 100 tam puan üzerinden en az 70 puan alınması gerekecek. Sınav kurulu başkan ve üyelerince her bir adaya ayrı ayrı puan verilecek ve bu puanların aritmetik ortalaması adayın giriş sınavı puanını oluşturacak. Bu puanlar tutanağa geçirilecek. Giriş sınavında 70 ve üzeri puan alan adaylar, puanı en yüksek adaydan başlanarak başarı sırasına göre sıralanacak ve atama yapılacak kadro sayısı kadar aday belirlenecek. Adayların başarı sırası belirlenirken giriş sınavı puanının eşit olması halinde kıdemi yüksek olan adaya öncelik tanınacak. Giriş sınavında 70 ve üzeri puan almak atama yapılacak kadro sayısının dışında kalan adaylar için müktesep hak teşkil etmeyecek. Giriş sınavında başarı gösterenler, bu sınavdaki başarı sırasına göre müfettişliğe atanacak.

Müfettiş kadrolarına atanan subaylar, her türlü zam ve tazminatlar ile diğer mali ve sosyal hak ve yardımlarını ve istihkaklarını mevcut hükümler çercevesinde almaya devam edecek. Bunların müfettişlikte geçen hizmetleri subaylıkta geçmiş sayılacak.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin sınava müracaat şekli, başvuruda bulunanların müracaatlarının değerlendirilmesi ile diğer hususlar, Milli Savunma Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenecek.

Tazminatlar

Kanun yürürlüğe girmeden önce yurt dışına öğrenim, staj, kurs, ihtisas veya görgü ve bilgilerini artırmak amacıyla gönderilen personel hakkında yükümlülük sürelerinin hesaplanmasında yurt dışında 6 aydan kısa geçirilen süreler, yükümlülük süresinin uzatılmasında dikkate alınmayacak.

Yeniden pilot subay nasbedilenlerden yükümlülük süresini tamamlayarak ayrılanlara bilfiil icra ettikleri uçuş karşılığı toptan ödeme ve ilave tazminatları verilebilecek, muvazzaf pilot subay olarak göreve devam etmek isteyenlerin uçuş tazminatı hak edişi konusunda emsalleriyle benzer hükümlere tabi tutulacak.

Buna göre, pilotlar için belirlenen yükümlülük süresini tamamlayarak TSK'dan ayrılanlara, mahsup uygulaması da dahil bu hüküm çerçevesinde tabi oldukları son hizmet yılının başlangıcıyla ayrıldıkları tarih arasındaki dönemde 80 saate kadar uçulan süreler için toptan ödeme, toplamda 120 saati geçmemek üzere 80 saatin üzerinde uçulan süreler bakımından ise her uçuş saati için uçuş tazminatının yüzde 14'ü oranında ayrıca ilave tazminat ödenecek.

Askeri Okullar, Askeri Öğrenciler, Askeri Fabrikalar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun'a eklenen hükme göre, fakülte veya yüksekokullarda öğrenim gören askeri öğrenciler, öğrenim gördükleri bölümleri/programları veya okumakta oldukları yükseköğretim kurumlarını değiştiremeyecek veya yatay geçiş yapamayacak.

Fakültelerde veya yüksekokullarda öğrenim gören öğrencilerden, sağlık sebepleri dışında ilişikleri kesilenlere, ilgili giderlerinin yarısıyla bunlara denk gelen faizleri hariç devlet tarafından yapılan masraflar, sarf tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faizi ile birlikte hesaplanacak tutarın iki katı ödettirilecek.

Fakültelerde veya yüksekokullarda öğrenim gören öğrencilerden yönetmelikte tespit edilecek ahlak notunu kaybedenler ile askeri öğrenci niteliğini kaybettiklerine dair disiplin kurullarınca haklarında karar verilerek askeri öğrencilikten çıkarılanlara, hükme göre hesaplanacak tazminat miktarının 4 katı ödeme yaptırılacak.

Askeri öğrencilerden; askeri eğitim-öğretim kurumları ile yurt içinde ve yurt dışında fakülte ve yüksekokullarda öğrenim görenler; lisans ve önlisans seviyesinde birinci sınıfın temmuz ayının son gününe kadar okul masraflarını 2 katı olarak; fakülte, yüksekokul veya meslek yüksekokullarından mezun olup da subay veya astsubay nasbedilmek üzere temel askerlik eğitimine alınanlar, yemin ettikten itibaren subay veya astsubay nasbedilinceye kadar geçecek süre içerisinde kendilerine yapılan masrafları ödeyerek istifa edebilecek.

Yapılan hesaplamada ilgili giderlerin yarısı ile bunlara denk gelen faizleri hariç, masraflar, sarf tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faiziyle hesaplanacak. İntibak eğitimi sırasında yapılan masraflar ödemeye dahil edilmeyecek. İntibak eğitimi sırasında yapılan tedavi masrafları ile vefat edenlerin cenaze masrafları devletçe karşılanacak.

Kanuna göre, Milli Savunma Bakanlığınca yapılacak sınavlarla ilgili her türlü açıklama, başvuru ve sınav sonuçlarının adaylara duyurulması, Bakanlığın internet sitesinden yapılacak, internet sitesindeki duyurular adaylara tebliğ hükmünde olacak.

Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı doğrultusunda, kişilerin özel hayatının korunmasını isteme kapsamında hukuki güvenlik ve öngörülebilirliğini sağlamak amacıyla gecikmesinde sakınca bulunan hallerde 24 saat içinde hakim onayına sunulması şartı ile birlik komutanının veya kurum amirinin yazılı emri üzerine tehlikenin veya suçun işlenmesinin önlenmesi amacıyla sahil güvenlik hizmet binaları ve eklentileri ile yüzer unsurlarında, jandarma hizmet binaları ve eklentilerinde askerlik yükümlülüğünü yerine getiren erbaş ve erlerin üstü, özel kağıtları ve eşyaları aranabilecek.

Türkiye Harp Malulü Gaziler, Şehit Dul ve Yetimleri Derneğine şehitlerin anne ve babaları da üye olabilecek.

Seferberlik ve Savaş Hali Kanunu'na eklenen maddeyle, özel kanunlarında yer alan hükümler saklı kalmak üzere, tatbikat veya eğitim için silahaltına alınan yedek personele, askeri kurumlarına katıldıkları tarihten itibaren silahaltında bulundukları sürece, varsa bağlı bulundukları kurum veya kuruluşlardan aldıkları aylık, ücret ve diğer mali haklar da dikkate alınarak muvazzaf emsallerine ilgili mevzuat gereğince yapılan ödeme tutarları toplamını geçmemek kaydıyla ödeme yapılabilecek. Buna ilişkin usul ve esaslar cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.

Milli Savunma Bakanlığı Döner Sermaye İşletmeleri Kanunu'ndaki değişiklikle, Milli Savunma Bakanlığı kadro ve kuruluşunun her türlü ihtiyacı döner sermaye kapsamı dışında yürütülecek. Personel ve askeri öğrenci temin faaliyetleri ise Milli Savunma Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde döner sermaye kapsamında yürütülecek.

Döner sermaye işlerinde ek görevle görevlendirilen personele ödenen ücrete esas gösterge rakamları artırılacak. Bu kapsamda, döner sermaye kadrolarına ait hizmetler, kurum görevlilerine, bakanlık kadro ve kuruluşu kadrolarındaki subay ve astsubaylarla, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabi personele ek görev olarak verildiği takdirde, döner sermaye gelirlerinden ödenmek üzere kendilerine her yıl bütçe kanunlarında gösterilen maaşlara ait katsayının, taban olarak belirlenen 4000, tavan olarak belirlenen 8000 rakamı ile çarpılmasından elde edilecek tutar arasında, Milli Savunma Bakanlığı Döner Sermaye Yönetim Kurulunca belirlenecek miktarda ek görev ücreti ödenebilecek.

Terör örgütleriyle ilişkisi olan uzman erbaşların TSK ile ilişiği kesilecek

Uzman Erbaş Kanunu'ndaki değişikliğe göre, uzman erbaşların yıllık izinlerinin senesi içinde ve çizelgelerde planlandığı şekilde kullanılması esas olacak. Ancak kendi isteği dışında, hizmet gereği zorunlu nedenlerle yıllık planlı izinlerini kısmen veya tamamen kullanamayanların izinleri ertelenerek müteakip sene içinde verilebilecek. Bu müddet hiçbir surette toplam 60 günü geçemeyecek. Personelin süresi içinde kullanamadığı yıllık planlı izinleri hakkında, kullanamama nedenine bağlı olarak birlik, karargah ve kurum amirince izin erteleme belgesi düzenlenecek. Yıllık planlı izinlerini kendi isteği ile senesi içinde kullanamayan personelin planlı izinleri, ertesi yıla devredilemeyecek.

Uzman erbaşlarla ilgili, görevde başarısız olma, intibak edememe ve kendilerinden istifade edilememe hallerinde yapılacak işlemler, çıkarılacak yönetmelikle düzenlenecek.

Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olan, bu örgütlere yardım eden, kamu imkan ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanan ya da kullandıran, bu örgütlerin propagandasını yapan uzman erbaşların sözleşmeleri feshedilerek TSK ile ilişiği kesilecek.

Görevde başarısız olma durumları

Uzman Erbaş Kanunu'na "intibak edememe, görevde başarısız olma ve kendilerinden istifade edilememe" hallerinde yapılacaklar eklenecek.

Bunlara göre de ilk beş aylık intibak dönemi içerisindeki uzman erbaşlardan; ilgili mevzuatında personelin vazife, ödev ve sorumlulukları olarak düzenlenen hususlara riayet etmedikleri rapor, tutanak ve her türlü belge ile sabit olanlar, en az iki disiplin amirinden toplam üç defa veya daha fazla disiplin cezası alanlar, verilecek intibak eğitimlerinden başarısız olduğu sınav notu ile tespit edilenler, kanunda düzenlenen ve görevde başarısız olma veya kendilerinden istifade edilememe halleri bulunanlar, intibak edememiş sayılacaklar ve sözleşmeleri feshedilecek.

Uzman erbaşlardan; atış, spor ve eğitim faaliyetlerinde ilgili mevzuatta öngörülen standartlara ulaşamayanlar, harekat, operasyon, iç güvenlik, hudut ve kolluk, asayiş görevleri ile kadro görevinin gereklerini yerine getirmede yetersizlik veya isteksizlik göstererek vazifeyi yahut birliğin emniyetini tehlikeye düşürenler veya görevin yapılmasını aksatanlar, atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs ya da eğitimde başarısız olanlar, bu durumlarının rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlanması halinde görevde başarısız sayılacaklar ve sözleşmeleri feshedilecek.

İçkiye kumara düşkün olan intihara teşebbüs edenlerin sözleşmesi feshedilecek

Uzman erbaşlardan; mücbir sebepler hariç gelirinin çok üstünde borçlanmaya düşkün olan ve bu borçlarını ödememeyi alışkanlık haline getirenler, görevine, sosyal ve aile yaşantısına zarar verecek derecede menfaatine, içkiye, kumara düşkün olanlar veya Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Jandarma Genel Komutanlığının veya Sahil Güvenlik Komutanlığının itibarını sarsacak şekilde yüz kızartıcı, utanç verici veya toplumun genel ahlak yapısına aykırı fiillerde bulunanlar, devletin, Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Jandarma Genel Komutanlığının veya Sahil Güvenlik Komutanlığının manevi şahsiyetine zarar verecek nitelikte suç veya disiplinsizlik teşkil eden tutum, davranış veya fiillerde bulunanlar, intihara teşebbüs eden, kendisini veya bir başkasını kasten hizmete yaramayacak hale getiren ve getirtenler, kasten veya silah kullanımına yönelik mevzuat, talimat ya da emirlere açıkça aykırı olacak şekilde ateşli silah ile kendisini veya başkasını yaralayanlar, uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri yapan veya kullanan, bunların yapılmasına, kullanılmasına, saklanmasına, nakledilmesine, yakalanacağı sırada ortadan kaldırılmasına, satılmasına veya satın alınmasına aracı olan, kullanılmasını kolaylaştıran ya da özendirenler, mazeretsiz olarak bir sözleşme yılı içinde toplam 7 gün ve daha uzun süre göreve gelmeyenler, Türk Silahlı Kuvvetlerinde komando birliklerinde görev yapmak üzere komando branşında istihdam edilmek üzere temin edilenlerden en az dört yıl hizmet süresini tamamlamadan, vazifenin sebep ve tesiri nedenleri hariç, komando niteliğini kaybettiği yönünde sağlık kurulu raporu alanlar, uzman erbaş olmak için gerekli nitelik ve şartlardan herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılan veya sözleşme süresi içinde bu niteliklerinden herhangi birini kaybedenler, bu durumlarının rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlanması halinde kendinden istifade edilemeyecek personel sayılacak ve sözleşmeleri feshedilecek.

Astsubaylığa geçmek için gerekli başvuru şartlarını haiz olup harekat veya yurt dışı operasyon görevleri nedeniyle başvuruda bulunamayan veya seçme sınavına katılamayan uzman erbaşlara başvuru yapamadıkları veya katılım sağlayamadıkları sınav sayısı kadar sınav hakkı verilecek.

Personelde aranacak nitelikler, müracaat şekli ve zamanı, müracaatın kabul edilmesi sözleşmenin yapılması ve feshedilmesi sebepleri, verilecek sicilin şekil ve usulleri görevde başarısız olma, intibak edememe ve kendilerinden istifade edilememe hallerinde yapılacak işlemler, sözleşmenin uzatılmasında uygulanacak esaslar, uzman onbaşıların uzman çavuş olabilmeleri için gerekli şartlar, astsubay sınıfına geçirilecekler için uygulanacak esaslar, astlık üstlük münasebetleri ile bu hususlardaki işlem şekli ve ilgili diğer hususlar, Milli Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığınca müştereken hazırlanan yönetmelikle düzenlenecek.

Kanunla, Harp Okulları Kanunu'nda da değişiklikler yapılacak. Buna göre de sağlık durumu nedeniyle okuldan çıkarılanlar hariç, diğer nedenler ile çıkarılanlara, personel ve amortisman giderleri ile ilaç ve tedavi giderleri, kitap ve kırtasiye giderleri, öğrenci harçlıkları ve yiyecek giderlerinin yarısı ile bunlara tekabül eden faizleri hariç, devlet tarafından yapılan masraflar, sarf tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faizi ile birlikte hesaplanan tutar iki katı olarak ödettirilecek.

Harp okullarında öğrenim gören öğrencilerden, disiplinsizlik nedeniyle askeri öğrencilikten çıkarılmasına karar verilenlere, hesaplanacak tazminat miktarı dört katı olarak ödettirilecek.