Ulusal yemeklerin; bir milletin tarihinin, geleneklerinin ve değerlerinin ayrılmaz parçalarından biri olduğunu biliyoruz. Bu anlamda mutfak kültürünün, kültürlerarası alışverişte önemli bir rol oynadığı ve gastrodiplomasi alanına katkı sağladığı çıkarımını yapmak yanlış olmaz.
Buna ek olarak, dünyada First Lady olarak anılan lider eşlerinin, hem sosyal hem de siyasal yaşamda daima ön planda olduğu ve öncülük ettikleri projelerle ülkelerini diplomatik ilişkilerde ve daha pek çok alanda temsil ettiği bir gerçek.
Peki ama günümüzde devletlerin, mutfak kültürlerini diplomasi alanına yansıttıkları “gastrodiplomasi” kavramı ve First Lady’lerin gastrodiplomasi alanında yapmış olduğu çalışmalar hakkında ne kadar bilgi sahibisiniz?
Yazımızda gastrodiplomasinin önemine ve bu konuda yapmış olduğu çalışmalarla anılan, dünyanın en başarılı First Lady’lerini listelemek istedik.
Gastrodiplomasiye Öncülük Eden First Lady’ler
Gastrodiplomasi, ülkelerin mutfak kültürlerini birbirlerine tanıtmasına ve diplomatik ilişkilerini iyileştirmesine yardımcı olan, ismine henüz yeni yeni aşina olduğumuz bir kavram.
Dünyada gastrodiplomasiye dair en eski örneklerin Antik dönemde var olduğu bilinse de bunun siyasi bir güç aracı olarak kullanılmasına yönelik çalışmalar ilk olarak Tayland’da başlatılmış ve daha sonra Peru, Tayvan, Çin, Japonya gibi diğer dünya ülkelerine yayılmıştır.
Öte yandan uluslararası ilişkilerin belirlenmesinde son derece önemli bir role sahip olan First Lady’ler de yemek kültürünün politik yaşama katkısına ve sağladığı prestije kayıtsız kalmamış; gastrodiplomasiyi ön plana çıkaracak projelere yer vermişlerdir.
İşte ülkesini gastrodiplomasi alanında gururla temsil eden ve ülke imajınını güçlendirmeye yönelik başarılı çalışmalara imza atan örnek First Lady’ler!
1. Emine Erdoğan - Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının Eşi
Tarih boyunca çok uluslu birçok medeniyete ev sahipliği yapması nedeniyle Anadolu toprakları, dünyanın en zengin mutfaklarından birine sahiptir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan da Türk kültürünün zenginliğini uluslararası alanda duyurabilmek adına oldukça önemli çalışmalara öncülük eden First Lady’ler arasında yer almaktadır.
Türk mutfağının bir bilgelik birikimi olduğunu her fırsatta dile getiren Emine Erdoğan Hanımefendi’nin, gastrodiplomasi alanında öncülük ettiği en önemli çalışma ise ulusal mutfak değerlerinin tüm dünyaya tanıtılmasının hedeflendiği Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı kitabı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde hazırlanan Türk Mutfağı Asırlık Tariflerle kitabı, gastronomi alanında yeni bir köprü kuracağı düşünülen eşsiz bir kaynak olmasının yanı sıra Türk mutfağının zenginliğini kanıtlayan en önemli eserlerden biri olarak ön plana çıkmaktadır.
Alanında uzman şef ve akademisyenlerin katkıları ile hazırlanan yemek kitabında, geleneksel Türk mutfağına özgü 218 adet yemek yer almaktadır. Buna ek olarak kitap, Anadolu mutfağına ait yemeklerin atıksız olarak nasıl hazırlanabileceğine dair örnekler ve sağlıklı beslenmeye yönelik uzman görüşlerini de içermektedir.
Titiz bir çalışmanın sonucu olarak ortaya konulan bu eserin ilk olarak “Turkish Cuisine With Timeless Recipes” ismiyle İngilizce olarak uluslararası alanda yayınlanması ve daha sonra İspanyolca, Arapça gibi diğer dünya dillerine çevrilerek gastrodiplomasi alanında yapılacak yeni çalışmalara öncülük etmesi bekleniyor.
Türk kültürünün en önemli ögelerinden biri olan Türk kahvesinin dünyaya tanıtılmasına da gönül veren Emine Erdoğan’ın; 2015 yılında Antalya’da gerçekleştirilen G20 zirvesine katılım gösteren First Lady’lere Türk kahvesi ve lokumu ikram etmesi de gastrodiplomasiye verdiği önemi destekleyen bir başka örnek.
2. Kim Yoon - ok - Eski Güney Kore Cumhurbaşkanının Eşi
Ülkesi Güney Kore’nin gastrodiplomasi çalışmalarına liderlik eden First Lady Kim Yoon-ok da Kore mutfağının küresel alanda tanıtımı için önemli projelerin içinde bulunmuştur. Kim Yoon-ok açıklamalarında, mutfağın bir ulusun marka değerini temsil ettiğinin altını çizerken Kore hükümetinin en önemli görevlerinden birinin Kore mutfağının küresel ölçekte tanıtılması olduğuna da vurgu yapmıştır.
Gastrodiplomasinin ulusal marka değeri oluşturmada önemli katkıları olduğunu düşünen Kim Yoon-ok’un da yer aldığı “Global Hansik Kampanyası” ise Güney Kore’nin gastrodiplomatik alandaki değerli çalışmalarından yalnızca bir tanesidir.
2008 yılında Korean Food Expo’da hayata geçirileceği duyurulan kampanya, New York’un en önemli kültür merkezlerinden biri olan Manhattan’da Güney Kore lezzetlerinin yer alacağı bir restoran açmayı hedeflemekteydi. Güney Kore’nin kültürel lezzetlerinin yer alacağı, farklı dillerde yemek kitaplarının çıkarılması ise projenin bir başka aşamasını oluşturmaktaydı.
Ne var ki, fizibilite raporunun sonuçlanması ile birlikte projenin uzun vadeli başarıya ulaşması için eksiklikler olduğuna karar verilmiş ve First Lady Kim Yoon-ok tarafından desteklenen proje bir süreliğine rafa kaldırılmıştır.
Kim Yoon-ok’un gastrodiplomasi çalışmalarına verilebilecek bir diğer örnek de 2019 yılında Kore Savaşı’na katılan Amerikan gazilerine yemek hazırlamasıdır. Bu proje, Kim Yoon-ok’un hem siyasi ilişkileri güçlendirme hem de Kore mutfak kültürünü dünyaya tanıtma noktasında attığı en önemli adımlardan biridir.
3. Máxima - Hollanda Kraliçesi
Hollanda Kralı Willem - Alexander’ın eşi ve Hollanda’nın ilk konsort kraliçesi olan Maxima, ülke genelinde yoksulluğun önlenmesine yönelik çalışmalara liderlik eden First Lady’lerden biri.
Toplumda gıda güvenliğinin sağlanmasını ve ülkede yaşayan tüm vatandaşların bundan eşit ölçüde yararlanabilmesini isteyen Máxima, bu konuda öncülük ettiği çalışmaları sürdürmekte ve bu tür projelerin çoğalmasını istediğini sık sık dile getirmektedir.
4. Michelle Obama - Eski ABD Başkanının Eşi
Amerika Birleşik Devletleri’nin 42. Devlet Bakanı Barack Obama’nın eşi Michelle Obama, ülkesinde First Lady’lik görevini üstlendiği dönem boyunca ismi pek çok etkili projede yer alan kadınlardan...
Michelle Obama önderliğinden gerçekleştirilen ve gastrodiplomatik alanda ses getiren en önemli kampanyalardan biri ise First Lady’nin çocukluk çağı obezitesine karşı başlatmış olduğu Let’s Move hareketi.
Ülkede Tip2 diyabete sahip çocuk sayısını azaltmaya yönelik başlatılan bu kampanya, ebeveynlere çocuklarının gıda seçimlerini yapma noktasında yardımcı olmak; okullarda öğle aralarında sağlıklı yiyeceklerin bulunmasını ve bu yiyeceklerin bütçe dostu olmasına özen göstermek ve çocukları egzersize yönelik teşvik etmek gibi amaçları içermiştir.
2018 yılında çocukların tüketebileceği tüm gıdaların etiketlerinde obeziteye karşı farkındalık uyandıracak metinlerin yer almasında da 2010 yılında başlatılan Let’s Move projesinin büyük etkisi olmuştur.
Michelle Obama döneminde Amerika Birleşik Devletleri’ni gastrodiplomasi alanında daha güçlü bir konuma yükseltmeye yönelik yapılan çalışmalardan bir diğeri de eski ABD Dışişleri Bakanı ve First Lady Hillary Clinton’ın da destekçilerinden biri olduğu “Diplomatik Mutfak Ortaklığı” adlı programdır.
2012 yılında ABD Dışişleri Bakanlığı ve James Beard Vakfı’nın ortak çalışmaları ile başlatılan ve ABD^nin mutfak diplomasisinin önemli bir parçası olan bu programda, 50 Afrikalı siyasi delegenin oluşturduğu ziyaretçi ekibi için ülkenin başarılı şefleri; Beyaz Saray mutfağına girerek kültürel lezzetlerden oluşan eşsiz bir menü hazırlamışlardır.
Bu çalışma, Amerika’nın geleneksel tatlarının dünya ülkelerine tanıtılmasına yönelik yapılan en iyi girişimlerden bir tanesi olmuştur.
5. Olena Zelenska - Ukrayna Cumhurbaşkanının Eşi
Ukrayna Devlet Başkanı Vlodimir Zelenski’nin eşi Olena Zelenska da ülkesini gastrodiplomasi alanında başarıyla temsil eden First Lady’ler arasında yer alıyor. Okullarda beslenme reformuna yönelik projelerde ismi yer alan Olana Zelenska, 1 Eylül 2021 tarihinde yürürlüğe giren yeni gıda standartlarının onaylanmasında da önemli rol oynamıştır.
Olena Zelenska’nın girişimi ile gerçekleştirilen beslenme reformu ile öncelikli olarak, Ukrayna’da bulunan tüm okullarda yeni bir okul menüsü oluşturulmuştur. CultFood’un en ünlü şeflerinden biri olan Yevgen Klopotenko öncülüğünde geliştirilen bu yeni menüde, hem geleneksel Ukrayna mutfağından hem de dünya mutfaklarından farklı lezzetler yer almıştır.
Projenin ismini duyurabilmek ve tüm dünyaya örnek olmasına imkan sağlamak adına Olena Zelenska ve Yevgen Klopotenko, okul menüsünde yer alan kahvaltılardan birini bir canlı yayında birlikte hazırlayarak izleyicilere sağlıklı ve çeşitli beslenmenin önemine yönelik bilgi vermişlerdir.
