Vakanüvis yazdı: Yağmur Duası, insanlık kadar eski

“Seküler Softalar” güldüler, eğlendiler ama…

Yağmur Duası, insanlık kadar eski

Vakanüvis

Yaklaşık iki haftadır orman yangılarına karşı destansı bir mücadele veriliyor. Mücadele; personel, teknik donanım ve koordinasyon boyutları başarıyla sürdürülürken, gönüllerden geçen ise yangın bölgesine yağmur yağmasıydı.

Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş da zaten ilk günden beri milletin dudaklarında olan duaları bir kez de Antalya Manavgat’ta dillendirmek için Külliye Camisi’nde yağmur duası icra etti.

"İNSANLIK TARİHİ BOYUNCA GÖRÜLMÜŞ TOPLUMSAL BİR GELENEK"

Ne var ki kimi çevreler bunu fırsat bilip, bir kez daha milletin inancıyla alay etti. Bütün bunlar olup biterken bölgede kuvvetli yağışların başlaması ise milletin çoğunluğunu sevindirdi. Üzülenler, madara olanlar şimdi binbir teville söylediklerini unutturmaya çalışıyor. Oysa yağmur duası, insanlık tarihi boyunca görülmüş bir inançsal olgu, bir toplumsal gelenek.

BİR HİTİT YAZITI: YAĞMURLARI BOLCA YAĞDIR, KARA TOPRAĞIN SUSUZLUĞUNU GİDER

Pagan toplumlarda mitolojik olarak üretilmiş “tanrılar”a yağmur için yalvarılıyordu. Fenikeliler, Lidyalılar, Urartular, İyonlar, Frigler, Hititler, Aztekler, Asurlular, Antik Yunan, Eski Roma, Mayalar, Vikingler, İslam öncesi Araplar ve daha pek çok uygarlıkta su kaynakları, tanrıların dünya ile irtibat kurdukları yerler olarak görülüyordu. Antik çağ inançlarında su, hayat veren enerjisiyle kutsal bir fenomendi. Bu nedenle de yağmur törenleri, yağmur duaları, asırlarca bütün coğrafyalarda var olmuştu.

Hitit Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Özlem Sir Gavaz’ın, “Uluslararası Bütün Yönleriyle Çorum Sempozyumu” bildirileri kitabında yer alan, “Hititlerden Günümüze Yağmur Duası” başlıklı makalesinde, Hitit inancında yağmur dualarına ilişkin geniş bir literatür bulunduğu, ayrıca “Yağmur Bayramı” olduğu anlatılıyor. “Küpün Açılması Bayramı” ya da “Gök Gürlemesi Bayramı” da denilen bu bayramlarda baharın gelişiyle birlikte başlayan yağmurların daha da güçlü yağması için okunan ilahilerden birisinde, “İlkbahar olunca gök gürler, küpü açarlar, sonbahara kadar küpler dolar.” ifadeleri yer almaktaydı. Meydanlarda toplanan Hititler, rahiplerin önderliğinde “Efendimiz, sen yağmurları arttır ve kara toprağı doyur.” diye dua ederlerdi.

Ergün Veren de Tematik Z dergisinde “Yağmur Duası Geleneği” adını taşıyan yazısında, Antik Yunan’da kuraklık zamanlarında yağmur için Zeus’a dua edildiğini, kurbanlar kesildiğini anlatıyor. Çin mitolojisindeki Cheng-Huang “Yağmur Tanrısı” olarak bilinir ve yağmur duasında kendisine yalvarılırdı. Eski Japonlar’da da “Yıldırım Çocuk” anlamına gelen “Raitaro”, istediği zaman yağmur bulutlarını çağırıp, yağmur yağdırdığına inanılan mitolojik bir varlıktı. Gökyüzünü onüç, yeryüzünü dokuz kat kabul eden, Güneş’i “baba”, Ay’ı da “anne” gören Mayalar’ın inançlarında, dört de “yağmur tanrısı” bulunuyordu. Türk ırkının boylarının yer aldığı coğrafyalar Türkistan, İran, Irak, Romanya, Kosova, Kuzey Kıbrıs, Bulgaristan ve Irak’ta; Kırgızlar, Türkmenler, Dağıstanlılar, Azerbaycanlılar, Yakutlar, Çuvaşlar, Başkurtlar, Türkmenler arasında yağmura ilişkin törenler görülüyordu. Bu törenler halen de birçok toplulukta devam etmekte.

PEYGAMBER EFENDİMİZ DAHA ÇOCUKKEN YAĞMUR DUALARINA KATILMIŞTI

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nin “İstiska” / “Yağmur Duası” maddesinde;  sözlükte “su vermek, sulamak, yağmur yağdırmak” anlamındaki saky kökünden türeyen ve “su istemek” mânasına gelen “istiska”nın, yağmur yağdırması için Allah’a özel bir şekilde dua etmeyi anlattığı belirtiliyor. İlgili madde de şöyle deniliyor:

“Saky kökünün çeşitli türevleri Kur’ân-ı Kerîm’de birçok yerde, istiskā ise iki âyette geçmektedir. Bunlardan birinde Hz. Mûsâ’nın kavminin kendisinden su istediği (el-A‘râf 7/160), diğerinde ise Hz. Mûsâ’nın kavmi için Allah’tan su dilediği (el-Bakara 2/60) ve Allah’ın emriyle asâsını taşa vurması üzerine on iki pınarın fışkırdığı belirtilir. Ayrıca Hz. Hûd ve Nûh’un kavimlerinden, üzerlerine bol yağmur göndermesi ve kendilerine bolluk, bereket ve güç vermesi için Allah’tan bağışlanma dilemelerini istedikleri ifade edilir (Hûd 11/52; Nûh 71/10-12). Hz. İbrâhim’in de çocuklarına ilâhî adlardan birini öğretip onunla istiskāda bulunmalarını ve yardım dilemelerini öğütlediği rivayet edilir (İbn Sa‘d, I, 48). İslâm öncesi Arap toplumunda yağmur duası yapıldığı bilinmekte, Hz. Peygamber’in daha çocukken dedesi Abdülmuttalib ile birlikte yağmur duasına çıktığı kaydedilmektedir (İbn Sa‘d, I, 90). Peygamber olduktan sonra Resûlullah’ın yağmur duası yaptığına dair çok sayıda hadis rivayet edilmiştir.”

SUSUZLUK NEDENİYLE İSTANBUL’A MİSAFİR YASAKLANDI, YAĞMUR DUASINA ÇIKILDI

“Büyük İstanbul Tarihi” isimli blogda, Kemalettin Kuzucu’nun kaleme aldığı “Kuraklığa Karşı Yağmur Duası” isimli makalede ise Osmanlılar’daki kimi kuraklık olayları ile yağmur duası geleneği ayrıntılarıyla anlatılıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nda zaman zaman kuraklığın görülebildiği, İstanbul’un ise yakıcı ve yıkıcı kuraklıklarla pek karşılaşmadığı ancak imparatorluğun merkezi olması hasebiyle, pek çok yağmur duası töreninin İstanbul tarihinde yer aldığı kaydedilen makalede şu bilgilere yer veriliyor:

“Osmanlı’da zaman zaman kuraklık ve kıtlık, iktisadi ve siyasi hayatı etkilemiştir. Bu etkilenme daha çok içme suyu alanında görülüyordu. 1765-1766 kışı ve baharında yeterli yağış olmaması üzerine yaz mevsiminde susuzluk sıkıntısı çekildi. Bunun üzerine, hükümet, üst düzey idareci ve zenginlerin yazı geçirmek üzere her yıl olduğu gibi yine Boğaziçi ve Eyüp’teki yalılarına taşınmalarından faydalanarak onların konaklarındaki hamam, fıskiye ve sebil sularının çeşmelere ve şehir hamamlarına verilmesini kararlaştırdı. Ayrıca halkın susuzluk çekmemesi için sokak çeşmelerinin kesilmemesini istedi. Dahası, su sıkıntısı yaşanmaması için taşradan İstanbul’a misafir gelmesinin yasaklanması yoluna dahi başvuruldu. 1870 yılında yine benzer bir kuraklık yaşanması üzerine Sultan Abdülaziz’in emriyle Eyüp, Balat, Beyazıt ve Ayasofya hamamları dışındaki hamamların suyu geçici olarak kesilmişti. Kuraklığa karşı devletin başvurduğu başlıca tedbirlerden birisi de yağmur duasıydı. Yağmur duası toplu eda edilirdi. Genellikle Okmeydanı sahrasına gidilerek üç gün dua edilip gözyaşı dökülürdü. Bu kapsamda nefis terbiyesi için oruç tutulduğu da olurdu.”

ANKARA’NIN VATİKAN BÜYÜKELÇİSİ DE YAĞMUR DUASI DÜZENLEMİŞTİ

Yakın tarihte, Ankara’da yapılan bir yağmur duası da uzun süre basının gündeminde yer almıştı. Ankara’ya içme suyu sağlayan barajlardaki su seviyesinin yüzde 4’e indiği 2007 yılı Ağustos ayında su kesintileri başlayınca, Ankara Müftülüğü yağmur duası çağrısında bulunmuştu.

Cuma namazı sonrası camilerde yapılan yağmur duasının ardından, Ankara’daki Hıristiyanlar da harekete geçmişti. Su sıkıntısını yaşayan, aralarında diplomatların da bulunduğu Hristiyan cemaati, dönemin Vatikan Büyükelçisi Monsenyör Antonio Lucibello ve Katolik rahip Felix Körner’in önderliğinde  kiliselerindeki pazar ayinlerinin ardından Ankara’daki kuraklığın bitmesi için “God send us rain” (Tanrım bize yağmur gönder) duasını okumuşlardı.

UTAH VALİSİ DAHA BU YIL “İLAHİ BİR MÜDALEYE İHTİYACIMIZ VAR” DİYEREK YAĞMUR DUASINA ÇIKTI

ABD’nin Utah eyaletinde ise geçtiğimiz haziran ayında, Vali Spencer Cox’un çağrısıyla eyalet çapında yağmur duası etkinlikleri düzenlenmişti. Vali Cox, Mayıs ayında beklenen yağmurların yağmaması üzerine acil durum ilan etmişti.

Vali, haziran ayında ise Twitter hesabından paylaştığı videoda eyalet sakinlerini “hafta sonu duasına” davet ederek, şöyle konuşmuştu:

“İş birliği halinde hep beraber dua eder ve Tanrı’dan ya da hangi üstün güce inanıyorsanız ondan daha fazla yağmur yağdırmasını istersek, süren kuraklığın ölümcül boyutlarından kurtulabilme şansımız olabilir. İlahi bir müdahaleye ihtiyacımız var. Bu yüzden farklı inançlara sahip tüm Utahlıları 4 Haziran’dan 6 Haziran’a kadar sürecek olan dualara katılmaya çağırıyorum.”

Daha önce de, 2007 yılında Georgia eyaletinin o dönemki valisi Sonny Perdue, eyalet sakinlerini kuraklığa karşı yağmur duasına çağırmıştı.