Kreatinin nedir

Kreatininin kanda bulunma seviyesi, yaş, cinsiyet ve kas kütlesi gibi belirli faktörlere göre değişiklik gösterebilmektedir.

Böbrekler kaslarda yıkılan bu atık ürünü filtreleyerek idrarla birlikte vücuttan atmaktadır. Bu sırada vücutta üretim ve atılım arasında bir denge oluşmakta ve kreatinin düzeyi olması gereken seviyelerde korunmaktadır.

Böbreklerin düzgün çalışmaması durumunda ise kandaki veya idrardaki miktar olması gerekenden fazla çıkmaktadır. Beslenme şekli ve kişinin fiziksel aktivite durumu gibi bazı farklı durumlar da kreatinin seviyelerini etkileyebilmektedir.

Kreatinin seviyeleri kişinin sağlığı hakkında oldukça önemli bilgiler verdiğinden kan veya idrar testlerinde, kreatinin seviyesinin kontrolünün yapılması büyük önem taşımaktadır.

Genelde vücutta kaslardan üretilen kreatinin, beslenmeyle birlikte alınan amino asitlerden de üretimi yapılabilmektedir. Üretimi kaslarla bağlantılı olduğundan kas yüzdesi fazla olan kişilerde kreatinin seviyeleri yüksek çıkarken yaşlı, zayıf ve kas yüzdesi düşük olan kişilerde kreatinin seviyeleri düşük seyretmektedir.

Kasların atık ürünleri olarak bilinen kreatinin, vücuttaki bakteri üremesini durdurarak hastalıklarla mücadelede rol oynayabilmektedir.

KAN KREATİNİN TESTİ

Kreatinin düzeyleri kan testlerinden veya idrar tahlilinden kontrol edilebilmektedir. Kan testleri yardımıyla bakılan kan dolaşımındaki kreatinin miktarının ölçülmesi işlemine serum kreatinin, idrardaki kreatinin seviyelerini ölçme işlemine ise kreatinini klirensi adı verilmiştir.

Kreatinin düzeyleri, kas seviyelerine göre değişiklik gösterdiği için kadınlardaki kreatinin seviyeleri erkeklere oranla daha düşüktür. Kreatinin referans aralığı ise erkeklerde 0.6-1.2mg/dL, kadınlarda 0.5-1.1mg/dL arasında olabilmektedir.

Bazı durumlarda hastanın bu testleri sık şekilde yapması ve değerlerini düzenli olarak kontrol ettirmesi önerilmektedir.

Diyabet hastalığı bulunan kişiler Tansiyonu genelde yüksek seyredenler Akut böbrek hasarı olan kişiler Kalp-damar hastalıkları bulunanlar Böbrekleri olumsuz şekilde etkileyebilecek durumlar yaşayanlar (böbrek taşları, genişlemiş prostat, lupus) Aile öyküsünde ileri derecede kalıtsal böbrek hasarı bulunan kişiler Kemoterapi ilaçları, sefalosporin antibiyotikleri gibi böbrekleri olumsuz şekilde etkileyen, böbrekleri yoran ilaçları uzun süre kullanmış veya kullanmaya devam eden kişiler bu testleri belirli aralıklarla düzenli olarak yaptırmalıdır.

KREATİN DÜZEYİ HANGİ SEVİYEDE OLMALI

Kreatinin düzeylerinin ölçü birimleri desilitre başına miligram (mg/dL) veya litre başına mikromol olarak bilinmektedir. Kandaki kreatininin olması gereken aralığı desilitre başına 0.84-1.21 miligram (litre başına 74.3-107 mikromol) olarak belirtilmektedir.

GFR düzeyinin 60 veya üzerinde bulunması normal kabul edilirken 60'ın altındaki GFR seviyeleri böbreklerde bulunan bir hastalığa işaret edebilmektedir. 15 veya daha düşük bir seviyede bulunan GFR ise böbrek yetmezliği olarak tanımlanmaktadır. Kreatinin diyaliz sınırı 0.1-0.15 ml/dakika/kg düzeyi (70 kg bir hastada 7-11 ml/dakika) olarak kabul edilmektedir.

KREATİNİN YÜKSEKLİĞİ

Kandaki kreatinin düzeyleri yükseldiğinde, kaslardaki veya vücudun herhangi bir bölümündeki kreatinin üretiminin arttığı anlaşılmaktadır. Kandaki kreatinin artmasına neden olabilecek faktörler arasında;

Kronik böbrek hastalığı, idrar yolu tıkanıklığı, su kaybı, çok fazla protein tüketimi, yoğun şekilde egzersiz yapmak, bazı ilaçlar, bazı otoimmün hastalıklar (Örneğin Lupus), goodpasture sendromu, gut rahatsızlığı, rabdomiyoliz (kas liflerinin parçalanması), kas distrofisi, yaralanma nedeniyle oluşan kan kaybı, aşırı aktif şekilde çalışan tiroid bezi, konjestif kalp yetmezliği görülmesi, diyabet rahatsızlığı, gebelikte eklampsinin neden olduğu nöbetler veya preeklampsinin neden olduğu yüksek tansiyon gibi sorunlar, glomerülün iltihaplanması olan glomerülonefrit sayılabilir.

Kreatinin kanda yüksek seviyelerde görülmesi ,böbreklerin çalışma fonksiyonlarında bir problem olduğunu, vücutta oluşan kreatinin böbrekler tarafından düzgün şekilde filtrelenerek atılamadığını göstermektedir.

KREATİNİN YÜKSEKLİĞİ BELİRTİLERİ

Midede bulantı oluşması Kusma Yorgunluk, halsizlik durumu İştahsızlık ve buna bağlı olarak görülen kilo kaybı Sık idrara çıkma durumu, Ağrılı-kanlı idrar Yüksek tansiyon seviyeleri Gögüste ağrı görülmesi, Kaslardaki kramplar Ödem Nefes alıp vermede sıkıntı yaşanması Ciltte kuruluk görülmesi

KREATİNİN DÜŞÜKLÜĞÜ

Kreatinin seviyelerinin normalin altında seyretmesi karaciğer veya kasların olması gerektiği gibi çalışmadığını gösterebilmektedir.

KREATİNİN NEDEN DÜŞER

Düşük Kas Kütlesi: Düşük kas kütlesi nedenleri arasında yaş, cinsiyet, bazı hastalıklar rol oynayabilmektedir. Bu hastalıklara örnek olarak myastenia gravis, müsküler distrofi verilebilir. Aşırı kilo kaybı da kas seviyelerinin düşmesine neden olmaktadır.

Gebelik: Hamilelik döneminde idrar üretiminin artması ve su kaybının da artması sonucunda kreatinin düşüklüğü oluşabilmektedir ancak bu durum gebeliğin sonlanmasıyla birlikte sonlanmaktadır.

Karaciğer Sorunları: Kreatinin karaciğerde üretilmesi nedeniyle karaciğer fonksiyonlarında oluşan bozuklukla birlikte kreatinin seviyelerinde düşüklük görülebilir çünkü normal seviyelerde kreatinin üretilememektedir. Kronik karaciğer hastalığında, kreatin üretimi %50 azalabilir.

Yetersiz Beslenme: Kreatinin vücutta üretilmesi yanı sıra yiyeceklerden de alındığı bilinmektedir bu nedenle beslenme oldukça önemlidir.

KREATİNİN DÜŞÜKLÜĞÜ BELİRTİLERİ

Kreatinin düşüklüğünde altta yatan neden karaciğer hastalığı ise belirtiler arasında yorgunluk, mide bulantısı, sarılık, karın ağrısı, şişlik, kanlı veya katran renkli dışkılar olarak sayılabilmektedir.

Altta yatan nedenin beslenme problemleri olması durumunda ise baş dönmesi, kilo kaybı gibi belirtiler görülmektedir. Bilinen diğer belirtiler ise şu şekildedir:

Kaslarda güçsüzlük oluşması Egzersiz zorluğu Kaslarda ağrı görülmesi ve buna bağlı olarak hareketliliğin azalması

KREATİNİN DÜŞÜKLÜĞÜ TEDAVİSİ

Test sonuçlarında kreatinin seviyelerinin düşük olduğu görüldüğünde, bazı kas hastalıklarını önlemek için başka testler yapılmaktadır. Kas hasarının boyutunu görebilmek için de kas biyopsisi veya kas enzim testi yapılmaktadır.

Bu durumu tedavi etmek için kreatinin düşüklüğüne neden olan altta yatan faktörü bilmek gereklidir.