HAT SANATI; Harflerin ahenkle dansı

Hat sanatı Arap yazısından doğan,  islam medeniyetinde olağanüstü bir mevki kazanan güzel yazı sanatıdır. Hat sanatını, kamış kalem ve is mürekkebinin iş birliği ile insan elinin vücuda getirdiği bir çizgi sanatıdır şeklinde de tanımlayabiliriz. Hüsn-i hat kavramı batıda calligraphy (kaligrafi) kelimesi şeklinde karşılık bulmaktadır.

Kaligrafi sözcüğünü ansiklopediler “Güzel yazma, genellikle estetik kurallara bağlı kalarak ölçülü yazma sanatı” şeklinde tanımlamaktadır.

Hat yazma eserlerde, mushaflarda, mimaride, kitabelerde, mezar taşlarında,tahta ve metal işlerinde, kumaş, çini, tuğla ve dekorasyonlarda kullanılmıştır.

Şam, Bağdat, Kurtuba, Kahire, Konya, Semerkant, Tebriz gibi taht merkezlerinde hükmünü sürdüren devlet ve hanedanlar devrinde (Emevi, Abbasi, Fatımi, Eyyubi, Memlük, Selçuklu, Safevi) daima ilgi çekici bir sanat dalı olarak görülen hüsnü hat Osmanlı döneminde en üst seviyesine ulaşmış ' Türk Hat Sanatı' adıyla anılarak bir hüvviyet kazanmıştır.

Osmanlı sultanlarından II. Beyazıd, IV. Murad, II. Mustafa, III. Ahmed, II. Mahmud, Sultan Abdülmecid ve Sultan Reşad fiilen hat sanatı ile meşgul olmuşlardır. En meşhur Türk hattatlarının bazıları; Şeyh Hamdullah, Ahmed Karahisari, Hafız Osman, Mustafa Rakım, Mahmut Celaleddin Efendi, Yesarizade Mustafa İzzet Efendi’dir.

HAT YAZI ÇEŞİTLERİ

*MA'KILİ,

*KUFİ,

*SÜLÜS,

*CELİ SÜLÜS,

*NESİH,

*REYHANİ,

*MUHAKKAK,

*TEVKİ,

*RİKAA,

*RİK'A,

*TA'LİK,

*DİVANİ,

*CELİ DİVANİ,

*SİYAKAT dir.

HAT SANATI İLE İLGİLİ DEYİM VE TERİMLER

AHAR: Hat, tezhip ve minyatür sanatlarında kullanılan kağıt üzerine sürülen koruyucu tabakadır. Aharsız kağıt mürekkebi kolayca emer ve dağıtabilir.

İSTİF: Harf ve kelimelerin bir kaide içinde, üst üste fakat metnin okunmasını zorlaştırmayacak şekilde yerleştirilmesi demektir.

KITA: Hat sanatında belirli ölçülerdeki dikdörtgen kağıtlara sülüs-nesih, muhakkak-reyhani, nestalik, tevki hatlarıyla yazılmış yazılar bu isimle anılır.

MEŞK: Bir hocanın talebesine hat öğrenimi sürecinde öğrenmesi için verdiği ders ve örnekler diye tanımlanabileceği gibi meşk etmek tabirini öğrenmek ve öğretmek için yapılan ders ve alıştırmalar şeklinde de açıklayabiliriz.

MURAKKA: Güzel yazı örneklerinin bir araya getirilmesiyle hazırlanan albümdür.

MÜSENNA: Düz istifli veya girift, çift ve karşılıklı şekilde yazılmış yazı, aynalı yazı demektir. Müsenna bir hat cinsi olmayıp bir yazı biçimidir ve her çeşit hat ile şekillendirilebilir.

ŞEŞKALEM: Farsça ''Altı çeşit yazı'' manasına gelen bu tabir ile sülüs, nesih, muhakkak, reyhani, tevekki, rikaa yazı çeşitleri kast edilmektedir.

İCAZET-İCAZETNAME: Hat öğrenenlere hocaları tarafından verilen izin, şahadetname, diplomadır.

KARALAMA: Hattatların yazı yazmaya başlamadan önce, ellerini alıştırmak veya boş kaldıkları zaman ellerinin hassasiyetini kaybetmemek için kağıtların üzerine bazı kelime ve harfleri yazmalarına denir.

KETEBE: Hat sanatında, eserlerin altında bulunan hattatın imzası manasındadır.